marzec 2015 - Prawnik w Piasecznie

Umowa przedwstępna przedawnienie roszczeń

Umowa przedwstępna to umowa „prowizoryczna”, poprzedzająca umowę właściwą (art. 389 k.c.). Strony, które nie mogą od razu zawrzeć planowanej umowy mogą umówić się, że ustalą między sobą istotne postanowienia. Strony mogą też w tej umowie z góry ustalić termin, kiedy ma być zawarta planowana umowa przyrzeczona. Ustalenia te są zawierane właśnie w umowie przedwstępnej; w umowie przedwstępnej zawarte jest też zobowiązanie się stron do zawarcia oznaczonej umowy. Często zdarza się, że przy zawieraniu umowy przedwstępnej strony umawiają się na wpłatę zadatku, który ma zabezpieczać i umacniać planowane zawarcie umowy przyrzeczonej. Umowa przedwstępna może poprzedzać każdą umowę przyrzeczoną – umowę sprzedaży, umowę najmu, dzierżawy, itp. można też zawrzeć umowę przedwstępną na rzecz osoby trzeciej, tj. zobowiązać się, że umowa przyrzeczona zostanie zawarta pomiędzy wskazanymi w umowie przedwstępnej osobami (np.: osoby A i B umawiają się w umowie przedwstępnej, że przyrzeczona umowa sprzedaży zostanie zawarta pomiędzy osobami B i C). Umowa przedwstępna musi zawierać wszystkie istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. Przykładowo, przedwstępna umowa sprzedaży musi zawierać: strony umowy przyrzeczonej, wskazanie przedmiotu sprzedaży i ceny (art. 535 k.c.). Aby uniknąć nieporozumień warto umowę przedwstępną po prostu nazwać: „umowa przedwstępna”, by nie było wątpliwości, że strony dopiero planują zawarcie umowy przyrzeczonej. Termin na zawarcie umowy przyrzeczonej może być wskazany w samej umowie przedwstępnej lub też w odrębnej korespondencji pomiędzy stronami.

Strony przystępujące do zawarcia umowy przyrzeczonej muszą pamiętać o tym, że roszczenia wnikające z tej umowy przedawniają się w bardzo krótkim terminie – jednego roku licząc od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. O przedawnieniu pisałem w tym wpisie: Jak ustalić początek biegu przedawnienia roszczeń. Warto o tym pamiętać, że roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się w terminie jednego roku.

Co więc istotne, jeśli strony umowy przewidziały kary umowne lub zwrot wcześniej wpłaconego zadatku w podwójnej wysokości to tego typu roszczenia, które normalnie przedawniają się zgodnie z art. 118 k.c. (np.: roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej zasadniczo przedawniają się po trzech latach), jeśli te roszczenia zostały zwarte w umowie przedwstępnej – przedawniają się właśnie w terminie jednego roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta.

Foto dzięki uprzejmości jscreationzs / freedigitalphotos.net

Jak korzystać ze wspólnej rzeczy – podział quoad usum

Najlepiej być jedynym właścicielem rzeczy. To oczywiste; nie trzeba specjalnie liczyć się z innymi osobami przy korzystaniu z własnej rzeczy, można nią rozporządzać w dowolny sposób. Ale częste są sytuacje, gdy jest kilku współwłaścicieli danej rzeczy (nieruchomości, rzeczy ruchomej).

Czy jest więc współwłasność? Współwłasność rzeczy oznacza, że dany przedmiot ma więcej niż jednego właściciela. Udziały we współwłasności są oznaczane w procentach lub ułamkach; natomiast każdy ze współwłaścicieli, niezależnie od tego, jak duży ma udział we współwłasności, ma prawo do współ-korzystania ze wspólnej rzeczy w pełnym zakresie, tak jak właściciel. Jedynym ograniczeniem pełnego korzystania ze wspólnie posiadanej rzeczy jest sposób posiadania i korzystania z rzeczy przez innych współwłaścicieli (art. 206 k.c.).

Czasem granice korzystania jednego współwłaściciela są naruszane przez innego współwłaściciela. Nierzadko dochodzi do sporu pomiędzy współwłaścicielami jak rozporządzać daną rzeczą. Rozwiązaniem takiego stanu rzeczy może być: (i) umowne ustalenie pomiędzy współwłaścicielami zasad korzystania ze wspólnej rzeczy (podział quoad usum) (ii) ustanowienie przez sąd zarządcy rzeczy wspólnej (art. 203 k.c.), (iii) zniesienie przez sąd współwłasności.

W tym wpisie omówię pierwszy ze sposobów rozwiązania konfliktu pomiędzy współwłaścicielami czyli, podział rzeczy quoad usum.

Umownie dokonany podział nieruchomości oznacza, na przykład na piśmie ustalenie, jak każdy ze współwłaścicieli może posiadać rzecz wspólną oraz jak może z niej korzystać. W wyniku zawarcia umowy „quoad usum” rzeczy wspólnej współwłaściciele wobec osób trzecich wciąż pozostają współwłaścicielami oraz współposiadaczami samoistnymi rzeczy wspólnej, jednakże w relacjach „wewnętrznych”, pomiędzy współwłaścicielami określają zasady korzystania ze wspólnie posiadanej rzeczy. Podział rzeczy wspólnej „quoad usum” może polegać na tym, że fizycznie zostaną wydzielone części do wyłącznego korzystania przez poszczególnych współwłaścicieli (np.: niezabudowana działka umownie dzielona jest na kilka części – i te części są oddawane poszczególnym współwłaścicielom do wyłącznego wykorzystania), można też przykładowo określić korzystanie z podziałem na okresy czasowe (np.: samochód jest wykorzystywany przez dwóch współwłaścicieli w ten sposób, że pierwszy z nich korzysta z pojazdu w pierwszej połowie miesiąca a drugi z nich w drugiej części miesiąca).

Umowne ustalenie pomiędzy współwłaścicielami sposobu korzystania z rzeczy wspólnej, przy uwzględnieniu praw wszystkich właścicieli tej rzeczy, może być sposobem na zażegnanie konfliktu pomiędzy współwłaścicielami rzeczy wspólnej.

Foto dzięki uprzejmości renjith krishnan / freedigitalphotos.net

Właściwość umowna sądu

Jedną z podstawowych zasad prowadzenia sporu przed sądem cywilnym jest skierowanie pozwu do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego, zgodnie z art. 27 kodeksu postępowania cywilnego. Ale od tej zasady jest parę wyjątków.

Takim wyjątkiem jest możliwość zawarcia w umowie postanowienia wskazującego, jaki sąd będzie właściwy dla sporów powstałych w związku z zawartą pomiędzy stronami umową (art. 46 Kodeksu postępowania cywilnego). Strony umowy mogą więc zmienić zasadę właściwości miejscowej sądu, pozew składamy zgodnie z miejscem zamieszkania (siedziby) pozwanego – na wyjątek od tej zasady stanowiący, że pozew składamy do oznaczonego w umowie sądu. Sąd może być oznaczony jako – Sąd Rejonowy w Piasecznie albo jako sąd właściwy dla jednej ze stron. Przykłademtakiego sformułowania zapisu będzie następujące postanowienie: „Wszelkie spory pomiędzy stronami będą rozstrzygane przez sąd właściwy dla Zamawiającego.”.

Zmiana właściwości miejscowej sądu nie jest możliwa w przypadku umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem. Gdyby w umowie z konsumentem przedsiębiorca wskazał inny sąd niż właściwy zgodnie z miejscem zamieszkania pozwanego, to taki zapis może być uznany za niedozwolone postanowienie umowne i na tej podstawie pozwany konsument może kwestionować, przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, właściwość miejscową sądu, gdy jest ona inna niż sąd właściwy dla jego miejsca zamieszkania (385³ pkt. 23 kodeksu cywilnego).

Właściwość umowna sądu jest często spotykana w umowach pomiędzy przedsiębiorcami.

Nie można zmienić umownie właściwości miejscowej sądu m.in. w dwóch ważnych przypadkach: w elektronicznym postępowaniu upominawczym oraz przy właściwości wyłącznej określonego sądu (np.: spory dotyczące nieruchomości – art. 38 kodeksu postępowania cywilnego).

Zdarza się też, że powód nie sprawdza czy zgodnie z umową został wyznaczony inny sąd do rozstrzygania sporów pomiędzy stronami umowy i składa pozew do sądu niewłaściwego (np.: do sądu zgodnego z miejscem zamieszkania pozwanego). Jeśli pozwany zauważy ten błąd przed wdaniem się w spór z powodem, a więc w odpowiedzi na pozew lub w sprzeciwie (zarzutach) od nakazu zapłaty wskaże, iż kwestionuje właściwość miejscową sądu właśnie z powodu wyznaczenia umową innego sądu to sąd niewłaściwy postanowieniem stwierdzi swą niewłaściwość i przekaże sprawę do sądu właściwego zgodnie z wskazaną przez strony umowy właściwością umowną sądu. Jeśli jednak pozwany przed sądem niewłaściwym nie podniesie, iż ten sąd nie powinien rozpatrywać tej sprawy i pozwany rozpocznie merytoryczny spór z powodem to od tego momentu pozwany nie może już powoływać się na niewłaściwość miejscową sądu.

Foto dzięki uprzejmości marcolm / freedigitalphotos.net

Zakaz konkurencji w umowie o współpracy

Zawarcie umowy o współpracy z podmiotem zewnętrznym oznacza udostępnienie mu informacji poufnych naszego przedsiębiorstwa. Takie informacje mogą posłużyć podmiotowi zewnętrznemu do działania na szkodę naszego przedsiębiorstwa, gdyż podmiot zewnętrzny może mieć zawarte umowy z innymi podmiotami działającymi na tym samym rynku i wykorzystywać uzyskane u jednego przedsiębiorcy informacje do świadczenia usług lub sprzedaży towarów na rzecz innego przedsiębiorcy z tej samej branży. Oczywiście działanie na szkodę naszego przedsiębiorstwa nie musi się do tego ograniczać, gdyż podmiot zewnętrzny może wykorzystać uzyskane kontakty biznesowe do rozpoczęcia prowadzenia identycznej i konkurencyjnej do naszej działalności gospodarczej (dotyczy to często przedstawicieli handlowych).

Jak temu można przeciwdziałać? W trakcie negocjacji treści umowy z podmiotem zewnętrznym (umowy zlecenia, umowa pośrednictwa, umowy o współpracy, itp.) należy w tej umowie zawrzeć postanowienia o zakazie konkurencji i obwarować te zapisy sankcją kary umownej.

Przykładowym zapisem będzie następujące postanowienie:

Współpracownik zobowiązuje się, zarówno w czasie trwania jak i po rozwiązaniu niniejszej umowy, do niewykorzystywania i nieujawniania osobom trzecim informacji stanowiących tajemnicę i know-how przedsiębiorstwa Zamawiającego. W przypadku naruszenia tego zakazu, Zamawiający może żądać od Współpracownika kary umownej w wysokości 10 000 złotych. Gdyby szkoda przewyższała wartość kary umownej, Zamawiający zastrzega sobie prawo dochodzenia na zasadach ogólnych odszkodowania, przewyższającego wartość tej kary.

Albo takie:

Współpracownik zobowiązuje się w trakcie trwania umowy, a także w okresie 3 lat od jej rozwiązania, do nie podejmowania żadnej działalności konkurencyjnej w stosunku do przedmiotu działalności gospodarczej Zamawiającego ujawnionego w umowie spółki Zamawiającego, a w szczególności zobowiązuje się do: nie prowadzenia działalności gospodarczej na własny lub cudzy rachunek, jeżeli przedmiot tej działalności gospodarczej jest w całości lub w części konkurencyjny w stosunku do działalności gospodarczej prowadzonej przez Zamawiającego, ani też nie będzie pracować na podstawie umowy o pracę lub na podstawie jakiejkolwiek umowy cywilnoprawnej w podmiotach, których działalność gospodarcza jest w całości lub w części konkurencyjna w stosunku do działalności gospodarczej prowadzonej przez Zamawiającego. W przypadku naruszenia powyższego zobowiązania Współpracownik zapłaci karę umowną w wysokości 250 000 zł.

Powyższe zapisy w umowie mogą być sposobem na ograniczenie szkód wyrządzonych przez nieuczciwego współpracownika, który wykorzysta poufne dane w celu wyrządzenia naszemu przedsiębiorstwu szkody.

Foto dzięki uprzejmości Mister GC / freedigitalphotos.net