Służebność przesyłu

Służebność przesyłu to, potocznie mówiąc, uprawnienie przedsiębiorący prowadzącego przedsiębiorstwo przesyłu energii, gazu, wody, ścieków, itp. do tego aby ów przedsiębiorca mógł korzystać z cudzych nieruchomości, przez które przechodzą jego instalacje, doprowadzające i odprowadzające „media”. Zdarza się, iż instalacje były budowane kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt lat temu i w księgach wieczystych nieruchomości przez które przechodzą te instalacje nie są ujawnione (nie ma ustanowionej służebności polegającej na umożliwieniu korzystania z nieruchomości przez przedsiębiorstwo przesyłowe).

Jeśli więc w księgach wieczystych nie ma ustanowionej służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa to właściciel tej nieruchomości może:

1. domagać się od przedsiębiorstwa przesyłowego zapłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości do dnia ustanowienia służebności przesyłu, oraz
2. domagać się przyznania corocznego wynagrodzenia z tytułu obciążenia prawa własności (prawa użytkowania wieczystego) służebnością przesyłu.

Służebność przesyłu jest ustanawiana na rzecz przedsiębiorcy za odpowiednim wynagrodzeniem należnym właścicielowi nieruchomości obciążonej. Zgodnie z art. 305 2 § 2 k.c. właściciel nieruchomości (użytkownik wieczysty) może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu. Przepisy kodeksu cywilnego nie przedstawiają żadnych „wskazówek” umożliwiających określenie wysokości odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości jak i wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu.

Służebność przesyłu jest ograniczonym prawem rzeczowym na nieruchomości, polegającym na tym, że przedsiębiorca, który zamierza wybudować, lub który jest właścicielem określonych urządzeń, może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń. Wspomniane wyżej urządzenia zostały określone w art. 49 kodeksu cywilnego jako urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne.

Służebność przesyłu wygasa albo w momencie zlikwidowania urządzeń przesyłowych albo też wraz z zakończeniem procesu likwidacji przedsiębiorstwa przesyłowego. Po wygaśnięciu służebności przesyłu na przedsiębiorcy przesyłowym ciąży obowiązek usunięcia wszelkich instalacji przesyłowych, utrudniających korzystanie z nieruchomości. Jeżeli powodowałoby to nadmierne trudności lub koszty, przedsiębiorca jest obowiązany do naprawienia wynikłej stąd szkody.

Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości

Zgodnie z art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. w sytuacji bezumownego korzystania z cudzej nieruchomości posiadacz w złej wierze lub posiadacz w dobrej wierze (przedsiębiorstwo przesyłowe), który dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, zobowiązany jest do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy.

Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie dzieli się na świadczenia okresowe i nie może być dochodzone na przyszłość. Odszkodowanie to stanowi należność jednorazową za cały okres korzystania z rzeczy przez posiadacza bez tytułu prawnego. Roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy bez tytułu prawnego przysługuje tylko właścicielowi i tylko wobec posiadacza, który w danym okresie – bez podstawy prawnej, faktycznie władał rzeczą. Roszczenie to należy do tzw. roszczeń uzupełniających roszczenie właściciela o wydanie rzeczy, czyli zalicza się do roszczeń uzupełniających roszczenie windykacyjne. Jako roszczenie uzupełniające roszczenie windykacyjne pozostaje ono z nim w ścisłym związku.

Do wyceny wysokości odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości należy powołać biegłego. Powołany biegły może oprzeć swą opinię o wysokości odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości o ustalenie, jaka jest wartość nominalnego wynagrodzenia odpowiadająca sumie wysokości potencjalnemu rocznemu dochodowi, jaki mógłby uzyskać właściciel nieruchomości z tytułu udostępnienia prawa gruntu poprzez wydzierżawienie go osobie trzeciej we wskazanym okresie czasu – tj. od dnia w którym przedsiębiorca przesyłowy dowiedział się o tym, że bez tytułu prawnego korzysta z cudzej nieruchomości do dnia złożenia pozwu.

W praktyce zasądzane odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości zasądzane jest w wysokości kilku-kilkadziesięciu złotych rocznie za metr cudzej nieruchomości zajętej przez przedsiębiorcę przesyłowego.

Wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu

Wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu powinno być ustalone proporcjonalnie do stopnia ingerencji w treść prawa własności oraz uwzględniać wartość nieruchomości i w takim kontekście mieć na względzie straty właściciela (użytkownika wieczystego) z uszczuplenia jego prawa. Inwestycja na nieruchomości obciążonej służąca w gruncie rzeczy celom publicznym jest zdarzeniem nieodwracalnym w pewnym przedziale czasu. Przewidywany okres trwałości urządzeń ma więc również wpływ na wysokość wynagrodzenia, którego suma nawet w odległej perspektywie nie powinna przekraczać wartości obciążonej nieruchomości, a jeśli nieruchomość ze względu na głębokość posadowienia urządzeń przesyłowych może być nadal wykorzystywana, suma wynagrodzenia w takiej perspektywie powinna być odpowiednio niższa od wartości nieruchomości. Przy ocenie wysokości wynagrodzenia wskazówką powinien być także sposób wykorzystywania pozostałych nieruchomości właściciela (pozostałej części nieruchomości) oraz rozwój gospodarczy terenów położonych w sąsiedztwie, a ponadto, że na tych terenach urządzenie przesyłowe jest usytuowane, i że w związku z tym ewentualne zamierzenia inwestycyjne właściciela z tych przyczyn mogą być ograniczone.

Wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu powinno składać się z co najmniej dwóch elementów:

-wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorcę przesyłowego, oraz

-odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości w związku z istnieniem na tej nieruchomości instalacji przesyłowych. Osoba żądająca zapłaty tego elementu musi w sądzie wykazać, że doszło do spadku wartości nieruchomości z powodu istnienia instalacji należących do przedsiębiorstwa przesyłowego.

Tak więc i w przypadku ustalenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu biegły sądowy powinien się wypowiedzieć co do jego wysokości.

W praktyce zasądzane jest wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu wynoszące od kilkuset do kilku tysięcy złotych za ustanowioną służebność przesyłu. Rzadko zdarzają się wyższe wynagrodzenia (może to być związane z ustaleniem wyższej kwoty odszkodowania za zmniejszenie się wartości nieruchomości). Wynagrodzenie to jest płacone właścicielowi gruntu, na którym ustanowiona została służebność przesyłu. Wynagrodzenie wypłacane jest przez przedsiębiorcę przesyłowego.

Foto dzięki uprzejmości artur84 / freedigitalpgotos.net