Przedsiębiorca zlecający prowadzenie swoich ksiąg rachunkowych księgowemu może uważać, że nie musi się martwić o prawidłowe prowadzenie ksiąg, gdyż jego księgowość jest prowadzona przez profesjonalistę. Dopiero w sytuacji, gdy okaże się, że księgi nie były prowadzone rzetelnie i do zapłacenia jest zaległość podatkowa z odsetkami za zwłokę oraz ewentualnie zostało wszczęte postępowanie karno-skarbowe, przedsiębiorca może zacząć sprawdzać treść zawartej umowy o obsługę ksiąg rachunkowych w celu ustalenia, kto ma zapłacić za błędy biura rachunkowego. Oczywiście na początku, za nieprawidłowo zdeklarowane zobowiązanie podatkowe odpowiada przedsiębiorca, następnie, jeśli błąd powstał z winy biura księgowego należy sprawdzić, jak strony uregulowały odpowiedzialność za zawiniony błąd księgowego.
Ponieważ relacja pomiędzy przedsiębiorcą a biurem księgowym reguluje zawarta pomiędzy tymi podmiotami umowa o świadczenie usług rachunkowych, toteż i odpowiedzialność biura księgowego za popełnione przez księgowego błędy będzie się najczęściej sprowadzać do tzw. odpowiedzialności kontaktowej uregulowanej w art. 471 k.c. oraz odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, który wystawił polisę od odpowiedzialności cywilnej księgowemu.
Zgodnie z przepisem art. 471 k.c., regulującym odpowiedzialność kontraktową, do przyjęcia obowiązku dłużnika (biura księgowego) zapłaty odszkodowania przedsiębiorcy za popełnione błędy księgowe konieczne jest wykazanie i udowodnienie przez przedsiębiorcę: (1) niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez dłużnika, (2) wyrządzenia mu szkody, a także (3) istnienia między nimi adekwatnego związku przyczynowego. Wszystkie te trzy elementy muszą zostać udowodnione łącznie; trzeba też wiedzieć, że przygotowanie pozwu o zapłatę odszkodowania będzie wymagać specjalistycznej wiedzy rachunkowo-podatkowej, aby przejrzyście wykazać sądowi, że to biuro księgowe ponosi winę za nieprawidłowo wyliczone zobowiązanie podatkowe przedsiębiorcy.
Wina jest ujemną oceną zachowania się sprawcy szkody (art. 361 § 1 k.c.). Wina składa się z elementu obiektywnego polegającego na niewłaściwym, niezgodnym z prawem zachowaniu się sprawcy oraz z elementu subiektywnego, który polega na umyślności lub niedbalstwie (niedołożeniu należytej staranności przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych). W sprawach o zapłatę odszkodowania za błąd księgowy należy porównać zachowanie sprawcy z wzorcem starannego księgowego. Uznanie, że sprawca postąpił nagannie (np.: nie znał obowiązujących przepisów podatkowych, nie zaksięgował na czas przekazanych mu dokumentów źródłowych, itp.), uzasadnia przypisanie mu winy. Co więcej, odpowiedzialność kontraktowa oparta jest na domniemaniu prawnym winy dłużnika, który jednak może się bronić, wykazując, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło skutkiem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności. Podstawy odpowiedzialności kontraktowej określa art. 472 k.c., zgodnie z którym, jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej nie wynika nic innego dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności (niedbalstwo).
Adekwatny związek przyczynowy pomiędzy działaniem lub zaniechaniem dłużnika a powstaniem szkody jest konieczną przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej. Zachodzi on tylko wtedy, gdy określone przyczyny normalnie powodują dane skutki. Ustalając, czy istnieje związek przyczynowy pomiędzy działaniem księgowego a ujawnieniem błędów skutkujących powstaniem zaległości podatkowych sąd oceniający powództwo o odszkodowanie bada, czy między kolejnymi faktami zachodzą obiektywne powiązania (niezaksięgowanie faktury, ustalenie niższego zobowiązania podatkowego), czy przyczyna była koniecznym warunkiem wystąpienia skutku, czy bez niej skutek wystąpiłby. Po stwierdzeniu, że takie powiązanie miało miejsce sąd ocenia je pod kątem adekwatności (typowa przyczyna powoduje typowy skutek), decydując o tym, czy powiązania przyczyny ze skutkiem można traktować jako normalne (typowe, oczekiwane w zwykłej kolejności rzeczy), czy jako będące rezultatem wyjątkowego zbiegu okoliczności. Ocena w tym zakresie opiera się na całokształcie okoliczności sprawy, zasadach doświadczenia życiowego, ewentualnie także wiedzy specjalnej (opinia biegłego z dziedziny rachunkowości).
Naprawienie szkody ma zapewnić całkowitą kompensatę doznanego przez wierzyciela uszczerbku majątkowego w granicach normalnego związku przyczynowego – a więc zapłatę różnicy w zobowiązaniu podatkowym i zaległości podatkowej oraz w pokryciu odsetek od zaległości podatkowych (art. 361 k.c.). Zasadnicze znaczenie dla stwierdzenia istnienia odpowiedzialności odszkodowawczej ma ustalenie powstania szkody, w rozumieniu różnicy między obecnym jego stanem majątkowym poszkodowanego przedsiębiorcy, a stanem jaki zaistniałby, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Szkoda polega na stracie jaką poniósł poszkodowany (damnum emergens) albo pozbawieniu go korzyści, które mógłby uzyskać, gdyby mu szkody nie wyrządzono (lucrum cessans). Jej wysokość określa się przy zastosowaniu metody subiektywnej uwzględniającej wartość naruszonych dóbr z punktu widzenia poszkodowanego. Zgodnie z zasadą zawartą w art. 6 k.c., udowodnienie szkody i jej wysokości obciąża poszkodowanego.
Foto dzięki uprzejmości Pong / freedigitalphotos.net
You must be logged in to post a comment.