W razie śmierci osoby, po której dochodzi do dziedziczenia, warunkiem niezbędnym prawnego potwierdzenia faktu dziedziczenia jest przeprowadzenie stosownego postępowania spadkowego. Może ono zostać wykonane na 2 sposoby: przed sądem w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku albo przed notariuszem poprzez sporządzenie protokołu dziedziczenia i aktu poświadczenia dziedziczenia. Postępowanie przed notariuszem z założenia jest szybsze, ale jest uwarunkowane obecnością wszystkich potencjalnych spadkobierców ustawowych i ewentualnie spadkobierców testamentowych oraz zapisobierców. W razie braku możliwości uczestnictwa wszystkich zainteresowanych, sporu co do ważności testamentu, trudności z wywiedzeniem linii dziedziczenia itp., niezbędną drogą będzie postępowanie sądowe. Zainicjować je może każda osoba mająca w tym interes, tak więc niekoniecznie to musi być spadkobierca czy zapisobierca, ale przykładowo wierzyciel zmarłego, który chce uzyskać zaspokojenie od spadkobierców swojego dłużnika.
W toku sądowego postępowania spadkowego koniecznym jest przedłożenie sądowi szeregu dokumentów wykazujących linię dziedziczenia czy też podstawę dziedziczenia. Niezbędnym jest zawsze odpis aktu zgonu spadkodawcy, a w razie dziedziczenia testamentowego konieczny jest oryginał testamentu lub testamentów. Dodatkowo, w celu wykazania stopni pokrewieństwa należy złożyć w sądzie odpowiednie akty stanu cywilnego, tj. w szczególności odpisy aktów urodzenia lub odpisy aktów małżeństwa. Pamiętać należy, aby składane dokumenty były oryginalne.
Co do zasady postępowanie przed notariuszem jest znacząco szybsze, ale nieco droższe, natomiast w bardziej skomplikowanych stanach faktycznych czy też sporów pomiędzy zainteresowanymi, niezbędnym będzie zainicjowanie postępowania przed sądem. W wyniku przeprowadzonego postępowania spadkowego właściwy organ (sąd lub notariusz) stwierdza, kto i w jakiej proporcji dziedziczy po zmarłej osobie. Dokument taki stanowi podstawę do prawnego stania się właścicielem lub współwłaścicielem majątku zostawionego przez spadkodawcę, czy też odpowiadania za długi spadkodawcy.
Limit cen gazu dla wspólnot mieszkaniowych i spółdzielni
W dniu 29 stycznia 2022 r. weszła w życie ustawa, która wprowadziła limity cen gazu m.in. dla wspólnot mieszkaniowych i spółdzielni. Limity te są ograniczone kwotami cen zawartymi w taryfach zatwierdzanych przez Prezesa URE. Ustawa reguluje sytuację prawną wybranych odbiorców ze skutkiem od początku 2022 roku. Wątpliwości co do zasadności taryfowania wspólnot mieszkaniowych i spółdzielni pojawiły się w związku z gwałtownie rosnącymi cenami sprzedaży gazu w 2021 roku. Precyzyjniej rzecz ujmując pojawił się problem, czy zasadnym jest naliczanie cen za zużycie gazu przez wspólnotę mieszkaniową lub spółdzielnię, zaopatrującą w gaz wyłącznie gospodarstwa domowe (tj. bez lokali komercyjnych), na podstawie taryf (ceny niższe), czy też na podstawie cen stosowanych wobec przedsiębiorców (ceny wyższe).
Stanowisko sprzedawców gazu
Sprzedawcy gazu stoją co do zasady na stanowisku, że przed 2022 rokiem wspólnoty mieszkaniowe i spółdzielnie były wyłączone z możliwości objęcia rachunków za gaz cenami z taryf (a więc niższych cen). Taka praktyka znajduje uzasadnienie we wprowadzeniu dopiero ze skutkiem od 2022 r. wspólnot mieszkaniowych i spółdzielni do katalogu podmiotów kwalifikujących się do objęcia ich taryfami. Praktyce tej sprzeciwia się jednak Prezes URE, z którego stanowiska wyrażonego w stosownym komunikacie wynika, że jeżeli w imieniu odbiorców w gospodarstwach domowych stroną umowy ze sprzedawcą jest np. wspólnota lub spółdzielnia, to sprzedawca gazu powinien stosować ceny wynikające z taryf, a więc ceny niższe.
W niektórych przypadkach nadpłaty dla wspólnot mieszkaniowych lub spółdzielni wynoszą po kilkaset tysięcy złotych. Podkreślić należy, że obowiązek stosowania cen przez sprzedawców na podstawie taryf przed 2022 rokiem nie wprowadza żadnych dodatkowych obowiązków od odbiorców np. obowiązku złożenia jakiegoś oświadczenia do sprzedawcy gazu. Obowiązek złożenia stosownego oświadczenia wprowadziła bowiem dopiero ustawa regulująca sytuację od 2022 roku.
Możliwość odzyskania nadpłaty
Porównując kwoty faktycznie stosowane przez danego sprzedawcę gazu przed 2022 rokiem ze stawkami wynikającymi z taryf, okazuje się, iż dany odbiorca może posiadać nadpłatę wynikającą z zawyżania faktur za gaz przez sprzedawcę gazu poprzez pominięcie w rachunkach cen wynikających z taryf. W razie braku woli po stronie sprzedawcy gazu skorygowania faktur, wspólnota mieszkaniowa/spółdzielnia będzie musiała wytoczyć powództwo przed sądem. Właściwy w sprawie sąd dokona w takiej sprawie wykładni przepisów obowiązujących przed 2022 rokiem.
W jednej ze spraw sądowych klient został pozwany o zapłatę „kosztów odzyskiwania należności”. O co w tej sprawie chodzi? I jakie szanse wygrania sporu ma pozwany?
Umowa między stronami
Strony wiązała umowa o roboty budowlane. Powód został zgłoszony inwestorowi jako podwykonawca pozwanego. Strony ustaliły, że po dokonanym odbiorze prac przez inwestora (gminę) płatność za wykonane prace przez powoda zostanie dokonana bezpośrednio przez inwestora. Powód jednak, zamiast zgłosić prace pozwanemu do odbioru, od razu wystawił na pozwanego fakturę. Powód był na bieżąco informowany, że pozwany czeka na odbiór wykonanych prac przez gminę oraz, że gmina zapłaci powodowi należne mu wynagrodzenie zaraz po odbiorach. Po dokonanym odbiorze płatność przez gminę została dokonana.
Umowa z firmą windykacyjną
Powód, mimo że był na bieżąco informowany o terminie odbiorów oraz terminie planowanej płatności przez gminę nie informując pozwanego, zawarł umowę z firmą windykacyjną o egzekucję wierzytelności. Powód wiedział, że płatność zostanie dokonana bezpośrednio przez gminę a nie przez pozwanego, po odbiorach i nie ma jakiegokolwiek zagrożenia, że powód nie otrzyma swego wynagrodzenia, gdyż płatnikiem jest organ samorządu publicznego.
Nawiązanie umowy z firmą windykacyjną zostało dokonane przez powoda niepotrzebnie, na jego koszt i ryzyko.
Podstawa roszczenia
Powód oparł swe roszczenie na art. 10 ust. 2 o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych („Oprócz kwoty, o której mowa w ust. 1, wierzycielowi przysługuje również zwrot, w uzasadnionej wysokości, poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających tę kwotę.”). Na powodzie ciąży więc obowiązek wykazania podjęcia czynności windykacyjnych i wysokości związanych z tym kosztów.
Żądanie pozwu nie zostało przez powoda należycie udowodnione i uzasadnione. Roszczenie powoda miało więc w istocie charakter dowolny. Powód nie przedstawił żadnych wykazów, kalkulacji, dokumentacji, która świadczyłyby o tym, jakie czynności windykacyjne zostały przeprowadzone przez firmę windykacyjną. Brak dowodów w tym zakresie musi skutkować uznaniem, że roszczenie powoda nie da się zweryfikować a to powód winien udowodnić, że jego żądanie, przekraczające ustawowy ryczałt 100 euro jest uzasadnione, nie zaś dowolne. Samo przedłożenie jednego wezwania do zapłaty, sporządzonego przez firmę windykacyjną oraz wystawionej przez nią faktury jest niewystarczające. Kwota żądana od pozwanego musi być adekwatna do wykonanej pracy ponadstandardowej (która została określona w tej sprawie ryczałtowo przez ustawę na kwotę 100 euro).
Rokowanie w tej sprawie
Powód nie udowodnił, że należy mu się za zwrot kwoty przewyższającej równowartość 100 euro według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne.
Z materiału dowodowego sprawy zaś nie wynika, aby firma windykacyjna przeprowadziła inne czynności poza sporządzeniem jednego nieskomplikowanego wezwania do zapłaty. To zbyt mało, aby uznać za uzasadnione żądanie wynagrodzenia w kwocie 9% wartości wierzytelności (w tej sprawie było to kilkanaście tysięcy złotych). To powód winien udowodnić, że żądanie przekraczające ustawowy ryczałt 100 euro jest uzasadnione, nie zaś dowolne. Wynagrodzenie ponadstandardowe żądane od pozwanego musi być adekwatne do wykonanej pracy. W zakresie standardu została zaś ona wyceniona ryczałtowo – na kwotę 100 euro. Dlatego też sąd oddalił powództwo, uznając je za nieudowodnione.
W jednej ze spraw kupujący, będący przedsiębiorcą, odstąpił od umowy sprzedaży ze względu na wadę fabryczną samochodu. Ponieważ umowa sprzedaży została zawarta pomiędzy przedsiębiorcami to kupujący zażądał od sądu zabezpieczania roszczenia w trybie art. 730(1) § 2(1) k.p.c..
Sąd odmówił udzielania zabezpieczenia, gdyż stanął na stanowisku, że powód nie dochodzi zapłaty z tytułu sprzedaży towaru, a dochodzi zwrotu świadczenia po odstąpieniu od umowy. Sąd uznał, że roszczenie o zwrot świadczenia po odstąpieniu od umowy nie można utożsamiać z transakcją handlową w rozumieniu art. 730(1) § 2(1) k.p.c. w zw. z art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.
Czy Sąd mógł odmówić zabezpieczenia?
Jest to jednak nieprawidłowo przeprowadzona wykładnia systemowa i funkcjonalna ww. przepisów, a także przepisów art. 560 § 1 k.c. i art. 494 § 1 k.c.. Analizując zacytowane przepisy należy dojść do wniosku, że roszczenie o świadczenia po odstąpieniu od umowy należy zaliczyć do transakcji handlowej. Jeśli stosunek prawny został nawiązany pomiędzy przedsiębiorcami a jego wartość jest poniżej kwoty 75.000 zł oraz wyznaczony przez kupującego termin zwrotu wpłaconej ceny wynosi powyżej trzech miesięcy to taki podmiot może uzyskać zabezpieczenie w trybie art. 730(1) § 2(1) k.p.c..
Odstąpienie jest funkcjonalnie związane z umową
Roszczenia w związku z odstąpieniem od umowy zostały umieszczone systemowo w przepisach k.c. poświęconych umowie sprzedaży. W związku z tym, roszczenie zapłaty w związku z odstąpieniem od umowy jest nierozerwalnie związane z transakcją handlową, w wyniku której doszło do dostawy towaru. Roszczenie związane z odstąpieniem od umowy ma charakter akcesoryjny, tj. nie może istnieć w oderwaniu od istoty transakcji handlowej (dostawy towaru/usługi i zapłaty wynagrodzenia), gdyż gdyby transakcji nie było, to wtedy nie istniałoby roszczenie kupującego w związku z odstąpieniem od umowy. Innymi słowy, argumentując a maiori ad minus, skoro przyjmiemy, iż roszczenie w związku z odstąpieniem od umowy stanowi element transakcji handlowej (co do zasady stanowi element występujący w każdej transakcji handlowej – a contrario art. 558 k.c.), czyli że nie może być takiej transakcji sprzedaży, w której zostaną wyeliminowane roszczenia z tytułu możliwego odstąpienia od umowy w związku z wadami rzeczy, to przy żądaniu zwrotu w związku z odstąpieniem od umowy mamy do czynienia z dochodzeniem „należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej”. Kupujący ma interes prawny w dochodzeniu zabezpieczania zwrotu świadczenia otrzymanego w wykonaniu umowy, od której odstąpił. Zgodnie bowiem z treścią przepisu art. 494 § 1 k.c. strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy.
Pojęcie należności
Ustawodawca w art. 7301 § 21 k.p.c. posłużył się pojęciem „należności”, które zostało zdefiniowane w dyrektywie PE i Rady nr 2011/7/UE z 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych, w wyniku której wprowadzono do polskiego porządku prawnego ustawę z dnia 8 marca 2013 r. (w polskiej ustawie brak definicji pojęcia „należności”). Zgodnie z art. 2 pkt 8 przytoczonej dyrektywy pod pojęciem „należności” należy rozumieć „główną kwotę, która powinna była zostać zapłacona w umownym lub ustawowym terminie zapłaty, obejmującą także mające zastosowanie podatki, cła, opłaty lub koszty wymienione na fakturze lub w równoważnym wezwaniu do zapłaty”. Przy realizacji odstąpienia od umowy kupujący co do zasady dochodzi właśnie kwoty głównej z transakcji handlowej, która powinna zostać zapłacona w terminie wyznaczonym w niniejszym stanie faktycznym zgodnie z art. 455 k.c. (tj. w terminie wyznaczonym przez powoda w wezwaniu z dnia 4 sierpnia 2020 r.). Oznacza to, że powód w niniejszym przypadku dochodzi zwrotu należności w wyniku realizacji swoich praw wynikających z transakcji handlowej, a nie w wyniku jakiegoś innego stosunku prawnego, którego nie można byłoby nazwać „transakcją handlową”.
Funkcjonalnie dyrektywa nr 2011/7/UE została wprowadzona, by zapobiegać opóźnieniom w płatnościach oraz by wierzyciel (powód) nie był zmuszony sięgać do zewnętrznych źródeł finansowania (pkt 3 preambuły dyrektywy). W niniejszym stanie faktycznym, gdy pozwany odmawia zapłaty, realizuje się sytuacja, w której powód może być zmuszony do skorzystania z zewnętrznych źródeł finansowania, gdyż powód dysponuje obecnie niesprawnym pojazdem, a nie dysponuje pieniędzmi, które zapłacił za kupno wadliwego towaru. Skoro funkcją przytaczanych przepisów jest ochrona wierzyciela, a roszczenia z tytułu wad fizycznych stanowią nieodłączny element transakcji handlowej (umowy sprzedaży towarów), które to roszczenia stanowią w istocie rdzeń umowy sprzedaży (transakcji handlowej), to zatem należy przyjąć, iż powód w niniejszej sprawie dochodzi swoich należności wynikających właśnie z transakcji handlowej, którą była dostawa towaru.
Konkludując, kupujący, który odstąpił od umowy sprzedaży, jeśli spełnia inne warunki, o których mowa w art. 730(1) § 2(1) k.p.c. ma prawo do uzyskania zabezpieczenia.
Jeżeli kontrahent nie zapłacił w terminie za fakturę to pierwszym krokiem, który należy uczynić będzie przypomnienie mu o niezapłaconej należności. Po prostu należy wysłać kontrahentowi ponaglenie. Często się bowiem zdarza, że ktoś przeoczy termin płatności lub zagubi fakturę i przypomnienie mu o zaległej płatności wystarcza do szybkiego otrzymania należności.
Kancelaryjne wezwanie do zapłaty
Jeśli ponaglenie nie odniesie skutku, warto zastanowić się nad tzw. kancelaryjnym wezwaniem do zapłaty. Podpisane przez adwokata lub radcę prawnego wezwanie do zapłaty będzie następnym krokiem w kierunku otrzymania zaległej płatności. Profesjonalnie skonstruowane wezwanie do zapłaty, zawiera będzie, m.in.: (1) przypomnienie dłużnikowi o niewykonanym zobowiązaniu pieniężnym; (2) wskazanie ostatecznego terminu na dobrowolne uregulowanie zobowiązania; (3) w przypadku niezawinionych problemów finansowych dłużnika wskazanie możliwości ugodowego rozwiązania sprawy; (4) wskazania konsekwencji prawnych braku zapłaty w dodatkowym terminie lub nieprzystąpienia do zawarcia ugody.
Pozew o zapłatę
Nie warto przedłużać czekania na płatność, jeśli dłużnik po otrzymanym wezwaniu do zapłaty nie reaguje lub udaje jedynie chęć zawarcia ugody. Dłużnikowi może przecież zależeć na tym, by zobowiązanie się przedawniło, co skutecznie niemożliwi wierzycielowi odzyskanie długu. Należy więc złożyć do sądu pozew o zapłatę.
Można oczywiście skorzystać ze wzoru pozwu o zapłatę znalezionego w Internecie, lecz nawet najlepszy szablon nie pomoże w prawidłowym ustaleniu: (1) właściwego sądu, do którego należy wysłać pozew (czy to zawsze będzie sąd właściwy dla pozwanego?), (2) prawidłowej wysokości wartości przedmiotu sporu (np.: czy wliczyć kwotę zryczałtowanych kosztów odzyskiwania należności oraz odsetek od zaległości), (3) jak opisać stan faktyczny aby z jednej strony był on zwięźle przedstawiony a z drugiej zawierał wszystkie niezbędne fakty, (4) jak w pozwie wytłumaczyć podstawę prawną związaną z naszym żądaniem, (5) czy nie warto już na wstępnym etapie zabezpieczyć się na majątku dłużnika oraz (6) jakie załączniki należy przedstawić sądowi aby otrzymać niezwłocznie nakaz zapłaty.
Warto pamiętać, że nawet jeśli masz wątpliwości przy najprostszym stanie faktycznym to warto skonsultować się z adwokatem lub radcą prawnym, który rozwieje wątpliwości i pomoże w przygotowaniu wymaganych dokumentów.
Aby uzyskać zabezpieczenie roszczenia w trakcie postępowania sądowego trzeba: (1) uprawdopodobnić roszczenie oraz (2) uprawdopodobnić istnienie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia.
Jak uprawdopodobnić roszczenie?
Roszczenie jest uprawdopodobnione, jeżeli po analizie stanu faktycznego istnieje znaczna szansa na jego istnienie. Roszczenie będzie uprawdopodobnione na przykład, gdy powód dostarczył pełnowartościowy towar pozwanemu, ale nie otrzymał za dostawę zapłaty.
Jak uprawdopodobnić istnienie interesu prawnego?
Uprawdopodobnienie istnienia interesu prawnego polega na wykazaniu, że nieudzielenie powodowi zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie wyroku. Przykładami takich sytuacji są: wyzbywanie się przez dłużnika majątku, zajęcie części majątku dłużnika przez komornika, utratę pracy przez dłużnika lub zaprzestanie działalności gospodarczej, zagrożenie upadłością.
Brak konieczności uprawdopodobnienia istnienia interesu prawnego
Pierwszego stycznia 2020 r. został prowadzony nowy przepis do artykułu 730(1) k.p.c., który oznaczono § 2(1). Przepis umożliwia zażądania od sądu wydania postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia pieniężnego, w przypadku gdy:
powód i pozwany są przedsiębiorcami a więc do stron postępowania stosuje się przepisy ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych;
wartość roszczenia nie przekracza 75 tysięcy złotych,
dochodzona należność nie została zapłacona przez pozwanego,
należność jest przeterminowana ponad 3 miesiące.
Przepis ten wprowadza pewne uproszczenie, ponieważ nie trzeba przed sądem wykazywać istnienia interesu prawnego; wystarczy uprawdopodobnienie roszczenia oraz zaistnienie wyżej wymienionych czterech warunków.
Warto wskazać, że wskazana wartość 75.000 zł dotyczy całej transakcji, a więc nie jest możliwe składanie pozwu o część roszczenia i w tym zakresie żądanie udzielenia zabezpieczenia.
Takie pytanie zadają najczęściej
te osoby, które w pierwszej instancji nie zdecydowały się na wybranie adwokata
lub radcy prawnego do poprowadzenia sprawy sądowej.
Niekorzystny wyrok wydany przez sąd pierwszej instancji jeszcze nie oznacza, że sprawa jest definitywnie przegrana. Niemniej jednak, aby zrozumieć powody dlaczego sąd pierwszej instancji odmówił nam racji trzeba, w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia wyroku, złożyć wniosek o sporządzenie uzasadnienia do wyroku; wniosek taki podlega opłacie sądowej w wysokości 100 zł. We wniosku o sporządzenie uzasadnienia do wyroku należy wskazać, czy uzasadnienie ma być przygotowane do całości wyroku czy też do konkretnej jego części. Należy pamiętać, że bez otrzymanego uzasadnienia do wyroku niemożliwe jest złożenie apelacji od wyroku pierwszej instancji (uchylony art. 369 par. 2 k.p.c.).
W uzasadnieniu do wyroku sąd
wskazuje, dlaczego odmówił powodowi lub pozwanemu przyznania racji. Często wyjaśnienia
sądu ją napisane językiem prawniczym, który może być nie do końca zrozumiały
dla osoby nie posiadającej wykształcenia prawniczego. Czytając uzasadnienia do
wyroków często można dojść do oczywistej konkluzji, że nieznajomość prawa
szkodzi.
Przykładem sprawy do wygrania w
drugiej instancji będzie oddalenie pozwu ze względu na nieprzedstawienie wystarczających
dowodów na poparcie swoich roszczeń. Warto wskazać, że dobrze skonstruowany
pozew to takie pismo, które w prosty sposób przedstawia wyczerpujące dowody na
poparcie roszczeń powoda. Innymi słowy, mniejsze znaczenie ma wyszukane
słownictwo czy też objętość pisma procesowego, ważniejsze jest wskazanie w
piśmie procesowym, na jakich dowodach opiera się powód żądając przykładowo,
zasądzenia określonej kwoty od pozwanego.
Postępowanie sądowe jest
dwuinstancyjne a więc po wydaniu wyroku przez sąd pierwszej instancji strona
niezadowolona z wyroku powinna zawnioskować o sporządzenie uzasadnienia do
wyroku oraz ma prawo, w terminie 14 dni od otrzymania uzasadnienia, złożyć
apelację do sądu drugiej instancji.
Dobrze przygotowana apelacja
wskazuje, jakie przepisy nie zostały przez sąd pierwszej instancji zastosowane,
które z przepisów sąd pierwszej instancji nieprawidłowo interpretował, jakie
przepisy prawa zostały naruszone oraz dlaczego sąd dokonał nieprawidłowej
interpretacji faktów.
You must be logged in to post a comment.