Kara umowna od dewelopera – zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych?

kara umowna

W jednej ze spraw przeciwko deweloperowi Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził na rzecz kupujących lokal mieszkalny m.in. kwotę kilkudziesięciu tysięcy złotych tytułem kary umownej.

W sprawie sądowej chodziło o to, że kupujący zawarli z deweloperem przedwstępną umowę sprzedaży lokalu mieszkalnego. Deweloper zobowiązał się, że umowa przyrzeczona sprzedaży zostanie zawarta nie później niż do 30 czerwca 2019 r. Deweloper nie wywiązał się z umowy przedwstępnej i był w znacznym opóźnieniu co do terminu zawarcia umowy przyrzeczonej. Z tego też powodu sąd zasądził znaczną kwotę kary umownej.

Deweloper wypłacił karę umowną wynikającą z wyroku sądu i jednocześnie przekazał kupującym PIT-11 dokumentujący wypłaconą karę umowną oznaczając ją jako „przychody z innych źródeł”.

Kupujący kategorycznie nie zgodzili się z taką kwalifikacją prawnopodatkową kary umownej, twierdząc, że kara umowna jest przecież zryczałtowanym odszkodowaniem zastrzeżonym w umowie, wolnym od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT.

Istota sporu z kupującymi sprowadziła się do kwestii kwalifikacji prawnopodatkowej kary umownej zasądzonej wyrokiem sądu.

Czym jest kara umowna na postawie przepisów prawa cywilnego

Na podstawie przepisów kodeksu cywilnego karę umowną, zwaną też odszkodowaniem umownym, strony ustalają z góry wielkość odszkodowania. W piśmiennictwie zwraca się uwagę, że utożsamianie kary umownej z odszkodowaniem umownym jest błędem, gdyż nie są to pojęcia tożsame. Karę umowną można jedynie traktować jako swego rodzaju surogat odszkodowania. Jest ona traktowana także jako techniczno-prawne określenie oznaczonego w umowie świadczenia pieniężnego, do którego wykonania dłużnik zobowiązuje się tytułem naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, jako świadczenia głównego.

Należy wskazać, że Sąd Najwyższy w uchwale w składzie siedmiu sędziów z dnia 6 listopada 2003 r., sygn. akt III CZP 61/03, której nadano moc zasady prawnej, stwierdził, że zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty także w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł żadnej szkody. Uchwała ta przesądziła kwestię charakteru prawnego kary umownej uznając, że nie jest ona zależna od wysokości poniesionej szkody i należy się nawet wtedy, gdy wierzyciel żadnej szkody nie poniósł.

Czym jest kara umowna na postawie przepisów prawa podatkowego

Przechodząc na grunt przepisów podatkowych warto zauważyć istniejące rozróżnienie pomiędzy karą umowną a odszkodowaniem. Potwierdza to stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 13 grudnia 2001 r., sygn. akt III RN 156/00. Sąd Najwyżśzy oceniając zwolnienie w podatku dochodowym od osób prawnych z tytułu odszkodowań otrzymanych na podstawie przepisów prawa cywilnego stwierdził, że jakkolwiek na gruncie przepisów prawa cywilnego kara umowna (art. 483 § 1 k.c.) pełni funkcję analogiczną do odszkodowania z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 i nast. k.c.), to jednak równocześnie zasadniczo różni się ona od odszkodowania z uwagi na fakt, że należy się ona wierzycielowi zawsze wtedy, gdy zaistnieją okoliczności uzasadniające postawienie zarzutu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania i to bez względu na wysokość poniesionej przez niego szkody (art. 484 § 1 k.c.).

Kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej wysokości, bez względu na wysokość szkody i w konsekwencji stanowi zabezpieczenie prawidłowej realizacji umowy, nie jest zaś odszkodowaniem. Nawiązując do cywilnoprawnego rozróżnienia – z jednej strony “odszkodowań”, a z drugiej strony “kar umownych” – ustawodawca w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT przyjął rozwiązanie prawne, w myśl którego wolne od tego podatku są nie “kary umowne”, lecz jedynie “odszkodowania i zadośćuczynienia”. Nie można uznać, że ustawodawca w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT zwalnia od podatku kary umowne, posługując się jednocześnie zupełnie innym pojęciem, tj. odszkodowaniem.

Gdyby wolą ustawodawcy było umożliwienie zwolnienia kar umownych od podatku, to wprost zawarłby stosowne uregulowania w przepisie art. 21 ustawy o PIT, jak to ustawodawca uczynił w przypadku odszkodowań.

Kara umowna jest opodatkowana PIT

W związku z powyższym, otrzymana należność tytułem kary umownej, wypłacona przez dewelopera z tytułu niewykonania zobowiązania wynikającego z umowy wzajemnej, nie podlega zwolnieniu od podatku dochodowego od osób fizycznych, ponieważ przepis art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT takiego zwolnienia nie przewiduje. Kara umowna stanowi przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy i podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych. Deweloper jest więc zobowiązany do przygotowania i wysłania PIT-11.

Raportowanie schematów podatkowych

schematy podatkowe

Od 1 stycznia 2019 roku obowiązują przepisy wprowadzające obowiązkowe raportowanie schematów podatkowych. Przepisy te nakładają dodatkowe obowiązki zarówno na podmioty zajmujące się szeroko rozumianym doradztwem podatkowym[1] (promotorzy), jak również na klientów tych podmiotów.

Kto jest zobowiązany do zgłoszenia schematu podatkowego?

Zgodnie z art. 86a Ordynacji podatkowej, promotorem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, w szczególności, lecz nie wyłącznie doradca podatkowy, adwokat, radca prawny, pracownik banku lub innej instytucji finansowej doradzający klientom (podmioty kwalifikowane), a także osoba, która opracowuje, oferuje, udostępnia, wdraża lub zarządza wdrażaniem uzgodnienia. Promotorem może zostać każda osoba wykonująca wskazane powyżej czynności. Promotorem zgodnie z Ordynacją podatkową są wszystkie osoby, które zajmują się tego rodzaju czynnościami niezależnie od innych przepisów regulujących kwestie podmiotów legitymowanych do udzielania doradztwa podatkowego. Każda więc osoba, która faktycznie takie czynności wykonuje jest uznawana za promotora. Obowiązek raportowania schematów podatkowych obejmuje także podmioty, które korzystają ze schematów podatkowych stworzonych przez promotorów (klientów).

Co to jest schemat podatkowy?

Schematem podatkowym jest uzgodnienie, które: 1) spełnia kryterium głównej korzyści oraz posiada ogólną cechę rozpoznawczą opisaną w art. 86a § 1 pkt 6 Ordynacji podatkowej, albo 2) posiada szczególną cechę rozpoznawczą zgodnie z art. 86a § 1 pkt 13 Ordynacji podatkowej, lub 3) inną szczególną cechę rozpoznawczą opisaną w art. 86a § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej.

Kryterium głównej korzyści uważa się za spełnione, w sytuacji gdy podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej, mógłby zasadnie wybrać inny sposób postępowania, z którym nie wiązałoby się uzyskanie korzyści podatkowej, a korzyść podatkowa jest główną lub jedną z głównych korzyści, którą podmiot spodziewa się osiągnąć w związku z wykonaniem uzgodnienia.

Definicja schematu podatkowego, którego wystąpienie będzie rodziło ustawowy obowiązek poinformowania Szefa Krajowej Administracji Skarbowej jest bardzo szeroka. Raportowanie dotyczy nie tylko schematów, co do których podatnik zdecyduje się na wdrożenie, ale również tych, które są w fazie koncepcyjnej.

Zgodnie z Ordynacją podatkową, schematy krajowe podlegają raportowaniu wówczas, gdy korzystający jest podmiotem kwalifikowanym, tj. jego przychody, koszty lub aktywa w poprzedzającym lub bieżącym roku podatkowym przekraczają 10 mln euro lub schemat dotyczy rzeczy, lub praw o wartości rynkowej powyżej 2,5 mln euro (art. 86a par. 4 Ordynacji podatkowej, wartość ta aktualnie wynosi 10 750 000 złotych), a przy tym:

  1. główną lub jedną z głównych korzyści, którą korzystający spodziewa się osiągnąć w związku ze schematem, jest korzyść podatkowa – rozumiana jako każde obniżenie wysokości zobowiązania podatkowego lub opóźnienie jego powstania i spełniony jest przynajmniej jeden inny warunek z tzw. ogólnej cechy rozpoznawczej; lub
  2. spełnia co najmniej jeden z szeregu różnych innych warunków (bez względu na to, jaka jest główna korzyść ze schematu), m.in.:
    1. ma wpływ na część odroczoną podatku dochodowego lub aktywa, albo rezerwy z tytułu podatku odroczonego, istotny dla jednostki w rozumieniu rachunkowym i wpływ ten przekracza 5 mln zł rocznie;
    1. dotyczy niepobrania podatku u źródła w kwocie powyżej 5 mln zł rocznie, który to podatek byłby pobrany w przypadku niestosowania umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub zwolnienia.

Promotor przekazuje Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej informację o schemacie podatkowym w terminie 30 dni od dnia następnego po udostępnieniu schematu podatkowego, od następnego dnia po przygotowaniu do wdrożenia schematu podatkowego lub od dnia dokonania pierwszej czynności związanej z wdrażaniem schematu podatkowego – w zależności od tego, które z tych zdarzeń nastąpi wcześniej.

Promotor informuje pisemnie korzystającego o numerze schematu podatkowego (NSP) tego schematu podatkowego, załączając potwierdzenie nadania NSP, niezwłocznie po jego otrzymaniu. W przypadku gdy w tym terminie schemat podatkowy nie posiada jeszcze NSP, promotor informuje o tym pisemnie korzystającego oraz przekazuje mu dane, o których mowa w art. 86f Ordynacji podatkowej, dotyczące schematu podatkowego.

Również korzystający zobowiązany jest do przekazania schematu w przypadkach, o których mowa w art. 86c Ordynacji podatkowej.

Treść informacji o schemacie podatkowym określona została w art. 86f Ordynacji podatkowej.

Sankcja za niezgłoszenie schematu podatkowego

Podmioty, które zdecydują się nie raportować schematów podatkowych, a które są zobowiązane do wdrożenia wewnętrznej procedury, mogą podlegać sankcji do 2 mln zł, natomiast promotor, który decyduje się zataić schemat podatkowy może narazić się na karę nawet do 10 mln zł.


[1] Na marginesie wskazujemy, że doradztwem podatkowym, zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym mogą zajmować się wyłącznie: 1) osoby fizyczne wpisane na listę doradców podatkowych; 2) adwokaci i radcowie prawni; 3) biegli rewidenci. Trzeba podkreślić, że osoba nieuprawniona, która zawodowo wykonuje czynności doradztwa podatkowego podlega grzywnie do 50 000 zł (art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym).

Odpowiedzialność odszkodowawcza notariusza za błąd

odpowiedzialność za błąd

Każdy może się pomylić, także notariusz.

W jednej ze spraw notariusz nie pobrał od strony umowy sprzedaży należnego podatku od czynności cywilnoprawnych niewłaściwie interpretując przepisy podatkowe. Ponieważ notariusz jest płatnikiem podatku od nieruchomości, właściwy urząd skarbowy wszczął postępowanie podatkowe, które zakończyło się wydaniem decyzji nakazującej notariuszowi uiszczenie niepobranego podatku od czynności cywilnoprawnych. Notariusz zwrócił się z pozwem przeciwko kupującemu o zapłatę podatku, który nie został pobrany przez notariusza w skutek jego błędu. Czy notariusz może żądać zapłaty podatku ponieważ pomylił się i nie poinformował kupującego o konieczności jego uiszczenia?

W tym miejscu należy wskazać, że to kupujący poniósł szkodę (uszczerbek majątkowy) związany z błędną informacją przekazaną mu przez notariusza a dotyczącą braku konieczności uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych przy transakcji nabycia nieruchomości.

Odpowiedzialność odszkodowawcza notariusza została przez ustawodawcę określona w art. 49 Prawa o notariacie. Zgodnie ze wskazanym przepisem w tym zakresie stosujemy odpowiednio przepisy o szkodzie z kodeksu cywilnego. Uszczerbkiem majątkowym kupującego byłaby kwota, którą kupujący musiałby zapłacić notariuszowi ze względu na popełniony przez niego błąd, czyli kwota pobranego przez urząd skarbowy od notariusza podatku od czynności cywilnoprawnych. Postępowanie notariusza, który mimo profesjonalnego charakteru prowadzonej działalności nie umiał prawidłowo ustalić czy i w jakiej wysokości powstało zobowiązanie podatkowe należy uznać za zawinione (deliktowe), ponieważ jako osoba zaufania publicznego rażąco naruszyła należytą staranność w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej (art. 355 § 2 k.c.) oraz nie zabezpieczyła praw i słusznych interesów pozwanego (art. 80 § 2 Prawa o notariacie). Zgodnie z art. 10 ust. 3c u.p.c.c. płatnik nie odpowiada za podatek niepobrany, jeżeli wykaże brak swojej winy w niepobraniu podatku. Jeśli więc w toku prowadzonego postępowania podatkowego notariusz nie wykaże braku swojej winy, stąd też jego zachowanie należy uznać za zawinione niepobranie podatku od czynności cywilnoprawnych. Związek przyczynowy pomiędzy działaniem notariusza a szkodą kupującego jest taki, iż gdyby notariusz poinformował kupującego o wysokości należnego podatku od czynności cywilnoprawnych, to kupujący odpowiednio postarałby się o dodatkowe finansowanie i prowadziłby negocjacje albo też nie przystąpiłby w ogóle do transakcji.

Alternatywnie o szkodzie można mówić w kontekście nienależytego wykonania zobowiązania przez notariusza (odpowiedzialność na podstawie art. 471 k.c.). Notariusz przede wszystkim odpowiada za niezachowanie należytej staranności, o której mowa w art. 472 k.c. Jako profesjonalny uczestnik obrotu i gwarant zgodności z prawem wszystkim podejmowanych przed notariuszem czynności prawnych, na notariuszu spoczywa obowiązek ustalenia prawidłowej stawki podatku od czynności cywilnoprawnych. W razie wątpliwości notariusz mógł wystąpić do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z wnioskiem o interpretację stosownych przepisów ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych w trybie przewidzianym w art. 14a-14s Ordynacji podatkowej. Fakt uprzedniego zawarcia umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości u tego samego notariusza i ewentualne wątpliwości w zakresie stawki podatkowej lub zwolnienia podatkowego wymagały od profesjonalisty zwrócenia szczególnej uwagi na aspekt podatkowy. Nie zwracając się do właściwych organów podatkowych należy dorozumieć, iż notariusz nie miał żadnych wątpliwości, jeśli chodzi o zobowiązania podatkowe tej transakcji. Na notariuszu z kolei ciąży obowiązek znajomości nie tylko przepisów prawa, ale i stosownego orzecznictwa (wyrok NSA w Poznaniu z 29 września 1998 r., I SA/Po  399/98). Dokonywanie wykładni prawa przez notariuszy należy do ich standardowych i zwyczajnych czynności zawodowych.

Konkludując, roszczeniu notariusza o zapłatę podatku od czynności cywilnoprawnych kupujący może przedstawić własne roszczenie o zapłatę odszkodowania za popełniony przez notariusza błąd.

 

Opracowanie: adw. Marcin Hołówka i adw. Marcin Moj

Kontrolowany nie wnosi uwag i zastrzeżeń do protokołu kontroli podatkowej?

Kontrolowany nie wnosi uwag i zastrzeżeń do protokołu kontroli podatkowej?

Po zakończeniu kontroli podatkowej organ kontrolujący przedstawia kontrolowanemu protokół z przeprowadzonej kontroli podatkowej. W tym protokole mają być przedstawione czynności, jakie przeprowadzili kontrolujący w trakcie kontroli. Ale zdarza się też, że urzędnicy prowadzący kontrolę dodają do treści protokołu „oświadczenia podatnika”, mimo że podatnik w trakcie odbierania swojego egzemplarza protokołu kontroli skarbowej żadnych oświadczeń nie składa.

W trakcie podpisywania takiego protokołu kontroli podatkowej i badania ksiąg należy zwrócić uwagę na nieprawidłową praktykę urzędników prowadzących kontrolę, polegającą w szczególności na dodaniu w treści protokołu oświadczenia osoby kontrolowanej o następującej treści: „Kontrolowany nie wnosi uwag i zastrzeżeń do sposobu i formy przeprowadzenia kontroli”. Mimo, że kontrolujący nie miał zamiaru składania takiego oświadczenia i faktycznie takiego oświadczenia nie złożył, to podpisując się pod takim stwierdzeniem przy odbieraniu swojej kopii protokołu kontroli skarbowej może się później zastanawiać czy faktycznie utracił ustawowe prawo do skorzystania z uprawnienia, jakie jest zagwarantowane w art. 291 § 1 Ordynacji podatkowej:

Kontrolowany, który nie zgadza się z ustaleniami protokołu, może w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia przedstawić zastrzeżenia lub wyjaśnienia, wskazując równocześnie stosowne wnioski dowodowe.

Trzeba to jasno powiedzieć: podatnik po podpisaniu protokołu z takim „oświadczeniem” nie traci możliwości przedstawienia swoich zastrzeżeń lub wyjaśnień do protokołu kontroli.

Po pierwsze, zawarcie oświadczeń, których kontrolowany podatnik nie wypowiadał w trakcie kontroli podatkowej, nie ma żadnego znaczenia dla ustawowo zagwarantowanych praw podatnika. Protokół kontroli, który jedynie dokumentuje przeprowadzone przez organ podatkowy czynności, nie może zawierać żadnych dodatkowych, niezłożonych swobodnie i samodzielnie oświadczeń podatnika, odnoszących się do jego praw, które aktualizują się dopiero po podpisaniu tego protokołu. Podatnik nie może z góry zrezygnować z wnoszenia zastrzeżeń lub wyjaśnień do protokołu kontroli podatkowej. A nawet gdyby podatnik podpisał się pod takim protokołem, zawierającym zredagowane przez organ podatkowy „oświadczenia” podsuwane do podpisu podatnikowi, to tego typu oświadczenia nie mają żadnej mocy prawnej i dla podatnika nie są w żadnym razie wiążące. Organ podatkowy nie może w żaden sposób wpływać na ustawowe uprawnienia podatnika.

Po drugie, praktyka kontrolujących do zawierania w protokole kontroli przymusowych oświadczeń podatnika jest nieprawidłowa i nie ma żadnego umocowania prawnego. Taka praktyka jest rażąco sprzeczna z art. 291 Ordynacji podatkowej, a także narusza zasady: legalności działania organów podatkowych (art. 120 Ordynacji podatkowej) i zaufania obywateli do państwa (art. 121 Ordynacji podatkowej).

Po trzecie, nawet gdyby podatnik dobrowolnie złożył takie oświadczenie, to zawsze w terminie 14 dni od doręczenia mu protokołu kontroli może zmienić zdanie i zauważając uchybienia organu podatkowego ma prawo do przedstawienia swoich wyjaśnień bądź zastrzeżeń do protokołu kontroli. Podatnik może też w tym terminie skorzystać z profesjonalnego pełnomocnika, który mając doświadczenie w postępowaniach podatkowych wskaże mu, czy otrzymany protokół kontroli skarbowej nie zawiera błędów merytorycznych bądź proceduralnych.

 

Foto dzięki uprzejmości jesadaphorn / freedigitalphotos.net

 

Czy zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem nie ulegają przedawnieniu?

Czy zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem nie ulegają przedawnieniu?

Przepisy Ordynacji podatkowej wprowadzają zasadę, że zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku (art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej). Jednakże polskie przepisy podatkowe muszą do każdej zasady przewidywać szereg wyjątków (a czasem też wyjątków do wyjątków…).

Tak jest też i w przypadku przedawnienia zobowiązania podatkowego. W art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej wskazuje się, że „nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu.”. Mówiąc prostym językiem, zobowiązania podatkowe przedawniają się, chyba że Skarb Państwa ma do czynienia z zamożnym podatnikiem, posiadającym nieruchomości (ruchomości), na których można ustanowić hipotekę (zastaw rejestrowy). Wobec takich to zobowiązań podatkowych przedawnienie nigdy nie następuje.

Sądy administracyjne jednak, po zażądaniu przez podatnika umorzenia przez organ egzekucyjny postępowania egzekucyjnego w administracji, z powołaniem się na przedawnienie zobowiązań zabezpieczonych hipoteką lub zastawem rejestrowym wskazują, że przedawnienie nastąpiło mimo, iż mamy do czynienia z takim szczególnym zobowiązaniem podatkowym, które zostało zabezpieczone hipoteką lub zastawem rejestrowym. Podstawą prawną jest art. 59 § 1 pkt 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (postępowanie egzekucyjne umarza się, jeżeli obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł z innego powodu albo jeżeli obowiązek nie istniał) oraz fakt, iż art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej jest niekonstytucyjny.

Sądy administracyjne wskazują, że art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej w obowiązującym brzmieniu, jest niemal identyczny z przepisem art. 70 § 6 Ordynacji podatkowej, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2002 r., który został uznany za niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2013 r. w sprawie SK 40/12.

Oceniając skutki omawianego wyroku Trybunał zwrócił uwagę, że “choć zakwestionowany przepis od 1 stycznia 2003 r. nie miał już zastosowania do nowych zabezpieczeń należności podatkowych z uwagi na utratę mocy obowiązującej, zawarta w nim norma prawna została powtórzona i rozszerzona (o zastaw skarbowy) w art. 70 § 8 ordynacji podatkowej. Ten ostatni przepis nie był wprawdzie formalnie przedmiotem orzekania [przez Trybunał] (nie stanowił bowiem podstawy ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie skarżącej spółki), lecz w sposób oczywisty mają do niego odpowiednie zastosowanie te same zastrzeżenia konstytucyjne, które zostały podniesione w niniejszym wyroku.”.

W tym wyroku Trybunał Konstytucyjny, wskazał iż nie może być zgodnym z Konstytucją przepis, który w zależności od tego czy podatnik posiada czy też nie posiada rzeczy mogące być przedmiotem zabezpieczenia różnicuje zasady przedawnienia zobowiązań podatkowych – albo pozwala na ich przedawnienie albo też wprowadza dożywotnią odpowiedzialność za należności podatkowe.

Z tych samych względów „następca” przepisu art. 70 § 6 Ordynacji podatkowej zawarty teraz w art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej nie wyłącza przedawnienia zabezpieczonych należności podatkowych, gdyż jest tak samo niekonstytucyjny jak jego poprzednik.

Zabezpieczenie zobowiązań podatkowych hipoteką nie przerywa biegu ich przedawnienia, a jeżeli upłynął termin przedawnienia zabezpieczonych hipoteką zobowiązań podatkowych to i same te zobowiązania podatkowe wygasły z mocy prawa (art. 59 § 1 pkt 9 w związku z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej). Warto też przywołać wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 września 2014 r., sygn. akt I FSK 317/17, w którym stwierdzono, że wyrok Trybunał Konstytucyjny z dnia 8 października 2013 r. w sprawie SK 40/12 wyraził jednoznacznie pogląd o braku zgodności z Konstytucją przepisu zawartego w art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej.

Dlatego też w sprawach podatkowych, w których upłynęło pięć pełnych lat kalendarzowych od końca roku kalendarzowego od terminu płatności podatku i mimo, iż zobowiązanie podatkowe zostało zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym to podatkowy organ egzekucyjny musi wziąć pod uwagę to, iż przepis art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej, jako niezgodny z Konstytucją, nie może stanowić podstawy prawnej do ustalenia, że nie uległo przedawnieniu zobowiązanie podatkowe. A więc zobowiązanie podatkowe, które zostało zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, także przedawnia się.

 

Foto dzięki uprzejmości Serge Bertasius Photography / freedigitalphotos.net

Pełnomocnik z urzędu w postępowaniu administracyjnym lub podatkowym

Pełnomocnik z urzędu w postępowaniu administracyjnym lub podatkowym

Jak pisałem we wcześniejszych wpisach, osoba uboga lub nieporadna może zażądać pełnomocnika z urzędu, który to będzie ją reprezentował w sądowym postępowaniu cywilnym. Podobnie jest z osobami mającymi styczność z organami ścigania lub sądem karnym, gdyż osoba spełniająca odpowiednie przesłanki (wiek poniżej 18 lat, osoba głucha, niema lub niewidoma, osoba, która nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny, itp.) może uzyskać obrońcę z urzędu, za którego nie płaci.

A czy możliwość zażądania pełnomocnika z urzędu przysługuje osobom, które chcą coś załatwić w urzędzie gminy lub urzędzie skarbowym? Czy w przypadku otrzymania negatywnej decyzji, od której służy odwołanie do organu wyższego stopnia, osobie ubogiej przysługuje prawo do zażądania pełnomocnika z urzędu?

Przepisy regulujące postępowanie przed urzędami – Kodeks postępowania administracyjnego oraz postępowanie przed organami podatkowymi (urzędami skarbowymi, izbami skarbowymi, urzędami kontroli skarbowej) – Ordynacja podatkowa nie przewidują możliwości przyznawania osobom nieporadnym lub ubogim prawa do pełnomocnika z urzędu. Niemniej jednak, wiele jest spraw administracyjnych lub podatkowych, które wymagają pomocy wykwalifikowanego i profesjonalnego prawnika (adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego). Czasem, uzasadnienie decyzji może być napisane trudnym, niezrozumiałym językiem urzędniczym, że osoba nie mająca wykształcenia prawniczego nie jest w stanie zrozumieć, czy decyzja jest dla niej korzystna czy też wręcz przeciwnie.

Zawsze warto też uważnie przeczytać załączone do decyzji lub postanowień pouczenia i korzystać z przysługujących stronie postępowania administracyjnego (podatkowego, kontrolnego) praw do odwołania lub zażalenia, gdyż organ drugiej instancji ma obowiązek ponownie i samodzielnie ocenić sprawę przekazaną mu w związku z odwołaniem lub zażaleniem. Uzasadnienie odwołania lub zażalenia nie musi być w szczególny sposób napisane – wystarczy wskazać, dlaczego strona uważa, że wydana decyzja lub postanowienie jest nieprawidłowe. Więcej na temat odwołania się w sprawach podatkowych we wpisie: Odwołanie od decyzji podatkowej.

Osoba chcąca działać za pomocą prawnika przed organem administracji może zawsze skorzystać z pomocy pełnomocnika z wyboru. W postępowaniu administracyjnym lub podatkowym nie istnieją szczególne wymogi formalne odnośnie pełnomocnictwa. Jednakże pełnomocnictwo musi być udzielone albo na piśmie i złożone do akt sprawy albo też może być udzielone ustnie i zgłoszone do protokołu. Zawsze jednak organ administracji musi być poinformowany o powołaniu pełnomocnika przez stronę oraz o jego odwołaniu.

 

Foto dzięki uprzejmości iosphere / freedigitalphotos.net

Ustalenie prawa do spadku u notariusza

Ustalenie prawa do spadku u notariusza

Od pewnego czasu spadkobiercy mogą wybrać sposób potwierdzenia nabycia praw do spadku po śmierci spadkodawcy. Do wyboru jest droga sądowa – wniosek o stwierdzenie nabycia spadku albo skorzystanie z usług notariusza, czyli sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia.

Opiszę w tym wpisie tę drugą możliwość a więc sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza. Aby notariusz mógł przystąpić do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia najpierw musi być spełnionych kilka warunków, m.in.: nie może istnieć konflikt pomiędzy spadkobiercami (np.: kto jest a kto nie jest spadkobiercą); okoliczności sporządzenia testamentu, jeśli takowy istnieje, muszą być bezsporne; zmarły nie może być cudzoziemcem ani też w skład spadku nie może wchodzić nieruchomość położona za granicą oraz wszyscy spadkobiercy muszą się osobiście stawić w kancelarii notarialnej.

Jakie dokumenty należy przygotować do wizyty u notariusza? W zależności od skomplikowania sprawy notariusz może zażądać różnych dokumentów. Zasadniczo notariusz poprosi co najmniej o przedstawienie oryginałów następujących dokumentów: odpisu aktu zgonu spadkodawcy; odpisów aktów urodzenia (i ewentualnie małżeństwa) wszystkich spadkobierców; oryginałów testamentów, jeśli były sporządzone, akty własności nieruchomości, postanowienia o zasiedzeniu nieruchomości, wypisy z rejestru gruntów, itp.

Na początku notariusz sporządza protokół dziedziczenia, który zawiera oświadczenia spadkobierców m.in. dotyczące tego, jakie osoby są spadkobiercami, ile spadkodawca pozostawił testamentów (lub o braku testamentu), potwierdzenie, że nie było wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, nie toczy się postępowanie spadkowe ani też nie został już sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia, potwierdzenie, że w skład spadku nie wchodzi gospodarstwo rolne, potwierdzenie, że spadkodawca w chwili śmierci nie był cudzoziemcem, itp.

Spadkobiercy składają też przed notariuszem oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Następnie, na podstawie sporządzonego protokołu dziedziczenia, notariusz przygotowuje akt poświadczenia dziedziczenia. Akt poświadczenia dziedziczenia jest niezwłocznie rejestrowany przez notariusza w odpowiednim rejestrze. Zarejestrowany notarialny akt poświadczenia ma taką samą moc prawną co prawomocne sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku (art. 95j ustawy o notariacie). Postępowanie przed notariuszem charakteryzuje się sprawnością i szybkością przeprowadzenia ustalenia prawa do spadku.

Warto pamiętać, że po zarejestrowaniu przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia powstaje u spadkobierców obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn. Spadkobiercy mogą skorzystać ze zwolnienia z tego podatku, pod warunkiem, że zgłoszą, na formularzu SD-Z2, nabycie w drodze spadku składników majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza. Takie zgłoszenie musi być dokonane przez każdego spadkobiercę odrębnie.

 

Foto dzięki uprzejmości Evgeni Dinev / freedigitalphotos.net