Faktura za niezamówiony towar, usługę

Faktura za niezamówiony towar, usługę

Czy jest taka możliwość, że firma sprzedająca materiały budowlane i świadcząca usługi remontowe przyśle kontrahentowi fakturę VAT za nie zamówiony towar lub usługę i będzie domagała się zapłaty? Jak można się obronić przed taką sytuacją? Załóżmy, że coś się już w tej firmie budowlano-remontowej wcześniej kupiło i ta pierwsza faktura została zapłacona. Po jakimś czasie firma budowlano-remontowa wystawia i przesyła drugą fakturę za niezamówiony towar, usługę. Załóżmy też, że nie ma podpisu odbiorcy na tej „fikcyjnej” fakturze ani nie ma żadnych dokumentów dotyczących zamówienia lub odbioru towaru bądź usługi.

Faktury VAT są dokumentami prywatnymi. Dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie w nim zawarte (art. 245 k.p.c.). Jeśli na drugiej spornej fakturze widnieje jedynie podpis osoby wystawiającej to dokument ten dowodzi tylko, że firma budowlano-remontowa złożyła oświadczenie o treści zawartej w fakturze – stanowiące, że sprzedała towar lub świadczyła usługi o określonej cenie. Wystawienie i przesłanie faktury VAT nie stanowi natomiast dowodu, że adresat faktury jest zobowiązany w stosunku do firmy budowlano-remontowej w zakresie kwoty wskazanej w treści faktury, oraz że firma budowlano-remontowa wykonała świadczenie wskazane w fakturze.

Zachodzi zasadnicza różnica między oświadczeniem o istnieniu faktu (faktura VAT jest takim oświadczeniem wystawcy o dokonaniu sprzedaży towaru lub świadczeniu usługi), a dowodzeniem tego faktu (tj. udowodnieniem, że faktycznie ta czynność miała miejsce). W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto, że faktura stanowi powszechnie przyjęty dokument rozliczeniowy. Jej doręczenie umożliwia dłużnikowi podjęcie czynności mających na celu sprawdzenie, czy świadczenie jest zasadne, tak co do istnienia, jak i co do wysokości. Umożliwia też podjęcie czynności zmierzających do spełnienia świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1987 roku IV CR 461/86, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1992 roku, III CZP 56/92, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2001 roku, I CKN 323/99). Faktura VAT, jako dokument rozrachunkowy, nie stanowi jednak dowodu wykonania umowy sprzedaży bądź świadczenia usług w sposób uzasadniający żądanie zapłaty wynagrodzenia. Dłużnik zobowiązany jest świadczyć to co stwierdzono w dokumencie rozliczeniowym, jedynie gdy to wynika z istniejącego stosunku prawnego (zawartej i wykonanej umowy z firmą budowlano-remontową). Jeśli firma budowlano-remontowa nie posiada dowodu: na (i) istnienie stosunku zobowiązaniowego z adresatem faktury oraz (ii) na spełnienie świadczenia wskazanego w fakturze VAT to nie może skutecznie żądać zapłaty za niezamówiony towar, usługę.

Warto zauważyć, że w tracie procesu cywilnego faktury mogą być samodzielnymi środkami dowodowymi, na podstawie których dopuszczalne jest dokonywanie ustaleń faktycznych co do istnienia zobowiązania. Jednakże taki dowód musi być poparty innymi dowodami potwierdzającymi, że strony zawarły umowę o określonej treści i że została ona przez firmę budowlano-remontową wykonana.

Jeśli więc firma budowlano-remontowa skieruje sprawę do sądu to na początku procesu cywilnego pozwany (adresat faktury) powinien zaprzeczyć co do istnienia okoliczności faktycznej wykonania przez powoda świadczenia, którego dotyczy żądanie pozwu. Po dokonaniu zaprzeczenia przez pozwanego to powód będzie zobowiązany do wykazania wskazanej w pozwie podstawy faktycznej roszczenia. Samo dołączenie nie podpisanej przez pozwanego faktury nie będzie prowadziło do zasądzenia, gdy pozwany zaprzecza roszczeniu a nie można stwierdzić, że zaakceptował fakturę. W takiej sytuacji to na powodzie spoczywa ciężar wykazania roszczenia innymi twierdzeniami i dowodami (art. 6 k.c.), że strony zawarły umowę oraz jaka była jej treść – w szczególności jak miała być ta umowa wykonana oraz jaką strony uzgodniły cenę (wynagrodzenie). W przypadku, gdy strony nawiązały stosunek prawny ustnie, a faktura stanowi jedyny dowód pisemny to powód jest tym bardziej zobowiązany do przedstawienia innych dowodów potwierdzających zawarcie umowy, w tym w szczególności powołanie się na źródła osobowe – zeznania świadków. Ponadto, powód może też wskazać, że mimo zaprzeczenia pozwanego co do istnienia umowy, pozwany fakturę otrzymał i zarejestrował ją w prowadzonej ewidencji rachunkowej.

Sama zaś niepodpisana przez adresata faktura VAT nie zobowiązuje go do jej opłacenia.

 

Foto dzięki uprzejmości Danilo Rizzuti / freedigitalphotos.net