Gwarancja i rękojmia za wady fizyczne rzeczy sprzedanej w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami

Gwarancja i rękojmia za wady fizyczne rzeczy sprzedanej w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami

W aktualnie obowiązującym stanie prawnym, na gruncie przepisów wprowadzonych ustawą o prawach konsumenta z dnia 30 maja 2014 roku, a obowiązujących od 25 grudnia 2014 roku, obowiązuje podział na dwa zasadnicze (obok odpowiedzialności kontraktowej/odszkodowawczej na zasadach ogólnych) reżimy odpowiedzialności sprzedawcy. Są nimi:

  • rękojmia za wady (prawne i fizyczne) – będąca odpowiedzialnością ustawową;
  • gwarancja – będąca odpowiedzialnością umowną.

Powyższe instytucje są obecnie w całości uregulowane w kodeksie cywilnym, zaś ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej utraciła z dniem 25 grudnia 2014 roku moc obowiązującą. Wobec tego zarówno do dokonanej po wejściu w życie nowych przepisów, sprzedaży na rzecz konsumenta jak i sprzedaży dokonanej na rzecz przedsiębiorcy, mają zastosowanie te same instytucję, przy czym w zależności od podmiotu kupującego, instytucje te doznają pewnych modyfikacji.

Rękojmia (obowiązkowa odpowiedzialność ustawowa sprzedawcy):

Jeżeli chodzi o sprzedaż dokonaną pomiędzy przedsiębiorcami, to zgodnie z treścią art. 568 k.c. sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada została stwierdzona przed upływem dwóch lat (nieruchomości – pięciu lat) od wydania rzeczy. Jest to odpowiedzialność powstająca z mocy prawa, w przypadku wystąpienia wady fizycznej, tj. niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. Jako przykłady niezgodności z umową art. 5561 k.c. wymienia:

  • brak właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
  • brak właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
  • nie nadawanie się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, jeżeli sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
  • została kupującemu wydana w stanie niezupełnym;
  • została nieprawidłowo zamontowana lub nieprawidłowo uruchomiona; jeżeli czynności tych wykonał sprzedawca lub jeżeli zostały one wykonane zgodnie z jego instrukcją.

W odniesieniu do sprzedaży dokonanej pomiędzy przedsiębiorcami, nie znajduje jednak zastosowania domniemanie, zgodnie z którym przyjmuje się, iż wada fizyczna istniała w momencie wydania rzeczy kupującego, jeżeli została ona stwierdzona przed upływem roku od tej daty. Wobec tego, to na kupującym ciąży obowiązek wykazania, iż wada ta istniała w chwili wydania rzeczy. Wykazanie tej okoliczności przez kupującego jest kluczowe, gdyż to od niej zależy ewentualna odpowiedzialność sprzedającego. Zgodnie bowiem z art. 559 k.c. sprzedawca jest odpowiedzialny z tytułu rękojmi za wady fizyczne, które istniały w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego lub wynikły z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej w tej samej chwili. Chwilą przejścia niebezpieczeństwa na kupującego jest natomiast moment wydania rzeczy (chyba, że strony w umowie ustaliły inny termin). Trzeba też pamiętać, że kupujący (przedsiębiorca) traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu.

Kolejną różnicą w zakresie odpowiedzialności sprzedawcy w zakresie sprzedaży dokonanej pomiędzy przedsiębiorcami, a „sprzedażą konsumencką”, jest to, iż w przypadku tej pierwszej istnieje możliwość umownego ograniczenia lub wyłączenia odpowiedzialności sprzedawcy. Takiej możliwości, co do zasady, nie ma w stosunkach z konsumentami.

Uprawnieniami kupującego w przypadku niezgodności rzeczy sprzedanej z umową (wada fizyczna) są:

  • żądanie obniżenia ceny – w proporcji w jakiej wartość rzeczy wadliwej pozostaje w stosunku do wartości rzeczy wadliwej;
  • prawo odstąpienia od umowy – skutkujące obowiązkiem zwrotu wzajemnie spełnionych świadczeń – uprawnienie to przysługuje jedynie w sytuacji w której wada rzeczy jest istotna, tj. uniemożliwiająca korzystanie z niej w sposób zgodny z jej przeznaczeniem i właściwościami;
  • żądanie naprawy;
  • żądanie wymiany na rzecz wolną od wad.

Uprawnienia z pkt. 1 i pkt. 2 nie są uprawnieniami o charakterze bezwzględnym, bowiem sprzedającemu na podstawie art. 560 § 1 k.c. przysługują kontr-uprawnienia, na podstawie których może on zniweczyć skutki żądania obniżenia ceny, lub oświadczenia o odstąpieniu od umowy, poprzez naprawę lub wymianę. Natomiast w sytuacji wystąpienia z żądaniem naprawy lub wymiany, sprzedawcy nie przysługują żadne kontr-uprawnienia, zaś jego obowiązkiem jest spełnienie żądania (pod warunkiem oczywiście, że wada powstała na skutek wad istniejących w chwili wydania oraz pod warunkiem wykazania tej okoliczności przez kupującego). W przypadku zasadności żądania kupującego, sprzedawca powinien wykonać naprawę lub wymianę bez zbędnej zwłoki, zaś uchylenie się od tego obowiązku możliwe jest jedynie w sytuacji, gdy doprowadzenie do stanu zgodności z umową rzeczy wadliwej w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe lub wymaga nadmiernych kosztów (np. przewyższa cenę rzeczy sprzedanej), przy czym taka sytuacja rodzi obowiązek wykonania innego z alternatywnych roszczeń względem kupującego, zaś inicjatywa w zakresie wyboru sposobu wykonania obowiązku wciąż należeć będzie do niego.

W razie nieskutecznej naprawy, tj. w sytuacji ponownego wystąpienia z żądaniem przez kupującego, sprzedający będzie miał obowiązek wykonać to co żąda kupujący, niezależnie od tego, które z uprawnień zostało wybrane przez kupującego, bowiem w takiej sytuacji sprzedawca nie będzie dysponował swoimi kontr-uprawnieniami w stosunku do oświadczenia o odstąpieniu od umowy i żądania obniżenia ceny. Wobec tego nieskuteczna naprawa otwiera kupującemu możliwość żądanie wykonania dowolnego z trzech wskazanych powyżej uprawnień, mających na celu przywrócenie „stanu zgodności z umową”.

Mając na uwadze specyfikę niektórych działalności, należy ponadto podkreślić, że sprzedawca, który dokonał montażu rzeczy, ponosi również odpowiedzialność za wadliwie wykonaną usługę. Wadliwy montaż rodzi po stronie sprzedawcy obowiązek demontażu i prawidłowego zamontowania rzeczy, a uchylenie się od tej czynności podobnie jak przy naprawie lub wymianie, dopuszczalne jest w sytuacji, gdyby ponowne zamontowanie wymagało poniesienia nadmiernych kosztów.

Na koniec należy wskazać, że odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi, co do zasady, obowiązuje przez okres 2 lat od dnia wydania rzeczy ruchomej (chyba, że strony umowy sprzedaży inaczej postanowią). Stwierdzenie wady rodzi po stronie kupującego będącego przedsiębiorcą obowiązek niezwłocznego zgłoszenia wady pod rygorem utraty uprawnień z tytułu rękojmi. Jeżeli kupujący powołuje się na okoliczność, że wada istniała w chwili wydania, to traci on uprawnienia, jeżeli we właściwym czasie (tj. bez zbędnej zwłoki) nie zbadał rzeczy i nie zgłosił niezwłocznie wady.

Gwarancja (umowna odpowiedzialność sprzedawcy)

Gwarancja jest odrębnym od rękojmi za wady reżimem odpowiedzialności sprzedawcy. Zasadnicza różnica pomiędzy gwarancją a rękojmią jest to, iż gwarancja ma charakter całkowicie dobrowolny. Wobec tego to od woli sprzedawcy zależy, czy zostanie udzielona gwarancja na daną rzecz. Dla skutecznego udzielenia gwarancji konieczne jest złożenie przez sprzedającego oświadczenia gwarancyjnego. W praktyce, aby kupujący mógł skutecznie dochodzić swoich uprawnień, oświadczenie gwarancyjne powinno znaleźć się w dokumencie gwarancyjnym. Kupującemu przysługuje prawo do żądania wydania dokumentu gwarancyjnego w formie pisemnej. Aktualnie nie jest to jednak wymóg bezwzględny. Gwarancja powinna w sposób dokładny określać: dane gwaranta, czas obowiązywania, zakres wad jakie obejmuje, a ponadto rodzaje uprawnień przysługujących kupującemu w razie ich wystąpienia. Sprzedający ma wobec powyższego całkowitą swobodę w kształtowaniu zakresu udzielanej przez siebie gwarancji, przy czym trzeba wiedzieć, iż udzielenie gwarancji nie zwalnia go od odpowiedzialności ustawowej z tytułu rękojmi (wybór reżimu należy do kupującego). Jeżeli udzielona została gwarancja, która nie określa obowiązków gwaranta (sprzedającego) na wypadek wystąpienia wady, to przyjmuje się, iż jest on obowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, o ile wady te ujawnią się w ciągu terminu określonego w oświadczeniu gwarancyjnym. Jeżeli nie określono czasu obowiązywania gwarancji przyjmuje się, że gwarancja została udzielona na okres dwóch lat od wydania rzeczy ruchomej. Nie ma natomiast przeszkód do udzielenia gwarancji na okres krótszy od przewidzianego w ustawie 2-letniego okresu. Zasadą jest, że odpowiedzialność z tytułu gwarancji obejmuje tylko wady powstałe z przyczyn tkwiących w sprzedanej rzeczy (oczywiście również w tym zakresie gwarancja może przewidywać szersze jak i węższe uprawnienia kupującego). Naprawa wadliwej rzeczy lub jej części powoduje odpowiednio, iż okres gwarancji w zakresie dokonanych napraw biegnie od nowa.

Nie zależnie od tego co zostało napisane powyżej należy pamiętać, iż do umów zawartych przed dniem 25 grudnia 2015 roku (data wejścia w życie ustawy o prawach konsumenta która istotnie zmieniła instytucję rękojmi i gwarancji przewidziane w kodeksie cywilnym) zastosowanie mają stare przepisy w zakresie odpowiedzialności sprzedawcy.

Foto dzięki uprzejmości Baitong333 / freedigitalphotos.net