Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

Jednym z rodzajów odpowiedzialności cywilnej, różniącym się od zasady winy, jest odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Uznaje się, iż ten rodzaj odpowiedzialności jest surowszy od zasady winy. Kwintesencją odpowiedzialności na zasadzie ryzyka jest odpowiedzialność za pewien skutek, bez względu na wykazanie swojego braku winy.

Odpowiedzialność deliktowa     

Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka w polskim prawie występuje najczęściej w przypadku popełnienia wprost wskazanych czynów niedozwolonych (tzw. deliktów). Mowa o szkodzie wyrządzonej:

  1. przez podwładnego (tzw. ryzyko zwierzchnika),
  2. wyrzuceniem, wylaniem, spadnięciem jakiegoś przedmiotu z pomieszczenia (odpowiedzialność ponosi ten, kto zajmuje pomieszczenie); aczkolwiek nie dotyczy ona przelania się wody z lokalu na wyższej kondygnacji do lokalu położonego niżej,
  3. przez zawalenie się budowli lub oderwanie jej części (odpowiedzialność ponosi samoistny posiadacz budowli),
  4. przez działalność przedsiębiorstwa (tzw. ryzyko przedsiębiorcy),
  5. przez samoistnego posiadacza mechanicznego środka komunikacji; aczkolwiek nie dotyczy ona zderzenia się dwóch pojazdów lub przewozów dokonywanych z grzeczności.

Powyższa odpowiedzialność dotyczy szkód wyrządzonych popełnieniem czynów niedozwolonych.

Odpowiedzialność kontraktowa

Wyjątkowo, odpowiedzialność na zasadzie ryzyka za szkodę można ponieść podczas wykonywania umowy, gdy powierzy się osobie trzeciej wykonanie zobowiązania, do wykonania którego samemu się zobowiązało (czyli np. podwykonawstwo, podzlecenie, itp.). Wtedy odpowiada się za działania tej osoby trzeciej, która wyrządziła szkodę, a działała w naszym imieniu.

Jak uwolnić się od odpowiedzialności na zasadzie ryzyka?

Nie wnikając w szczegóły każdego ze zdarzeń generujących odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, to istnieje kilka przesłanek zwalniających od odpowiedzialności tak powstałej w wyniku czynu niedozwolonego (tzw. przyczyny egzoneracyjne). Mowa o:

  1. wystąpieniu siły wyższej, a zatem zdarzenia co do zasady nieoczekiwanego i niemożliwego do przewidzenia,
  2. wystąpieniu szkody wyłącznie z winy poszkodowanego,
  3. wystąpieniu szkody z przyczyn leżących po stronie osoby trzeciej, za którą się nie odpowiada i której działaniu nie można było zapobiec.

Jeśli chodzi o odpowiedzialność na zasadzie ryzyka za nienależyte lub niewykonanie zobowiązania przez zlecenie działań osobie trzeciej, to w tym przypadku można powoływać się na te same okoliczności, na które sam główny wykonawca zobowiązania mógłby się powołać (np. przyczynienie się drugiej strony do niewykonania lub nienależytego wykonania umowy).