Prawnik w Piasecznie

Jeden z klientów padł ofiarą coraz bardziej powszechnego oszustwa internetowego. Rzecznik Finansowy wielokrotnie publicznie informował o tym procederze, np.: Rzecznik Finansowy ostrzega przed oszustwem „na pracodawcę”. Także opisywane są przypadki zaciągania pożyczek gotówkowych na dane osobowe dostępne w Internecie, gdyż część firm świadczących usługi pożyczkowe wymaga podania podstawowych danych (np.: tylko imienia, nazwiska i PESEL), które często są dostępne publicznie.

Natomiast w naszym przypadku oszustwo polegało ono na tym, że fałszywy pracownik banku zadzwonił do ofiary i pod pozorem pomocy w zapobieżeniu oszustwu bankowemu namówił ofiarę na zainstalowanie na telefonie aplikacji dającej dostęp do bankowych aplikacji mobilnych. Następnie oszust zaciągnął pożyczkę gotówkową na ofiarę. Bank poinformował poszkodowanego klienta, że nie dopełnił on należytej staranności i ze względu na jego zaniechania oraz brak uważności doszło do wyłudzenia. W naszym przypadku klient zaczął spłacać już pożyczkę, mimo że nie otrzymał tej pożyczki z banku. Co można w takiej sprawie zrobić?

Niezwłocznie poinformuj o oszustwie bank

Jeśli ktoś padł ofiarą oszustwa internetowego to, po pierwsze, powinien niezwłocznie o tym fakcie poinformować bank. Zgodnie z przepisami (art. 42 ust. 1 pkt 2 ustawy o usługach płatniczych) klient banku ma obowiązek niezwłocznie informować bank o utracie, kradzieży, przywłaszczeniu albo nieuprawnionym użyciu instrumentu płatniczego lub nieuprawnionego dostępu do tego instrumentu. Bank, po otrzymaniu takiego zgłoszenia, zasadniczo zwróci klientowi kwotę nieautoryzowanej transakcji płatniczej.

Poinformuj organa ścigania i nie spłacaj pożyczki

Po drugie, ofiara oszustwa powinna niezwłocznie poinformować organa ścigania o tym, że dokonano na jej szkodę oszustwa bankowego.

Jeśli faktycznie mamy do czynienia z oszustwem to klient nie powinien spłacać takiej pożyczki. W przypadku, gdy bank nie będzie chciał zwrócić bezpodstawnie spłacanej pożyczki to ofierze nie pozostaje nic innego jak złożenie do sądu pozwu przeciwko bankowi o zwrot nienależnego świadczenia (art. 410 k.c.) wraz z wnioskiem o wydanie przez sąd zabezpieczenia w postaci wstrzymania obowiązku spłaty pożyczki.

Ostatecznie pozew przeciwko bankowi

W takim postępowaniu to bank będzie musiał udowodnić, że transakcja płatnicza (zawarcie umowy pożyczki gotówkowej) została przez użytkownika autoryzowana. Co więcej, na banku będzie ciążyć obowiązek udowodnienia innych okoliczności wskazujących na autoryzację transakcji płatniczej albo okoliczności wskazujących na fakt, że klient umyślnie doprowadził do nieautoryzowanej transakcji płatniczej, albo też umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa dopuścił się naruszenia obowiązków polegających na zapobieżeniu naruszenia indywidualnych danych uwierzytelniających, w tym zabezpieczenia instrumentu płatniczego i nieudostępniania go osobom nieuprawnionym. W większości przypadków tego typu sprawy kończą się pozytywnie dla ofiar oszustwa internetowego.

Na przyszłość zaś warto zabezpieczyć się przed tego typu „przygodami” i włączyć powiadomienia o sprawdzeniu danych przez Biuro Informacji Kredytowej. Ta opcja umożliwi szybkie reagowanie na oszustwa internetowe.

Wystąpienie z powództwem do sądu o zapłatę faktury powinno być ostatecznością. Między innymi ze względu na pandemię znacząco wydłużył się w sądach czas na rozpoznanie i szanse za szybkie zakończenie postępowania. Wytoczenie powództwa może ponadto całkowicie zakończyć wzajemne relacje gospodarcze pomiędzy stronami, co może dla tych stron nie być opłacalne. Co więcej, w pewnych przypadkach uzyskanie prawomocnego wyroku zasądzającego może okazać się dla wierzyciela nieopłacalne, gdyż poniesie on koszty sądowe, a jego dłużnik okaże się podmiotem bez żadnego majątku. Z tych przyczyn warto rozważyć szereg istotnych elementów zanim dojdzie do podjęcia decyzji o złożeniu pozwu do sądu.

Wezwanie do zapłaty, próba ugodowa

W pierwszej kolejności warto podjąć próbę pozaprocesowego zakończenia sprawy. Działania można rozpocząć od wysłania wezwania do zapłaty (samodzielnie sporządzonego lub opracowanego przez pełnomocnika) i rozpoczęcia rozmów na temat zadłużenia. Bardziej zaawansowanym etapem, dającym już dodatkowe korzyści wierzycielowi, jest złożenie wniosku wzywającego do zawarcia ugody sądowej. Ten etap, chociaż prowadzony przed sądem, daje stronom możliwość bardzo elastycznego podejścia do sprawy, jednocześnie umożliwiając dość szybko wyjaśnić stan sprawy i uregulować wzajemne stosunki na przyszłość. Sądy też szybko wyznaczają rozprawy w sprawach o zawezwanie do próby ugodowej.

Sprawdzenie kondycji finansowej dłużnika

W razie milczenia lub niewywiązywania się z zobowiązań przez dłużnika warto sprawdzić, w jakiej kondycji finansowej jest dłużnik, czy posiada jakiś majątek, z którego będzie mogła być prowadzona egzekucja w przyszłości.  W przypadku zadłużonych spółek warto zwrócić uwagę na publikowane sprawozdania finansowe, informacje zawarte w Krajowym Rejestrze Sądowym, można prześledzić tzw. giełdy długów. W razie ustalenia, iż dłużnik może nie dysponować majątkiem, warto rozważyć, czy wystąpienie z powództwem do sądu będzie w ogóle opłacalne, gdyż łączne koszty sądowe i egzekucyjne mogą wynieść nawet ok. 10-20% wartości przedmiotu sporu. Koszty te są zwracane z majątku dłużnika, ale ten majątek musi istnieć.

Przedawnienie roszczeń

Problemy finansowe dłużnika mogą okazać się chwilowe i w perspektywie kilku miesięcy jego sytuacja może poprawić się. W tym celu warto przeanalizować, kiedy przedawniają się roszczenia majątkowe wobec dłużnika, by zdążyć złożyć pozew zanim te terminy upłyną.

Koszty postępowania sądowego

Podejmując decyzję o opłacalności postępowania sądowego i wyliczenia ryzyka nieodzyskania pieniędzy koniecznym jest przygotowanie zestawienia finansowego co do kosztów postępowania. Wliczyć w to należy w szczególności opłatę sądową od pozwu, wynagrodzenie prawnika, koszty komornicze, poszukiwanie majątku dłużnika, itp. W razie prowadzenia sporu sądowego wziąć pod uwagę należy również koszty związane z ewentualnym postępowaniem apelacyjnym, tj. opłatę sądową od apelacji, koszty prawnicze, koszty zastępstwa prawniczego dla drugiej strony w razie przegranej.

Zabezpieczenie roszczenia

Zdarza się tak, iż dłużnicy gdy dowiadują się o złożeniu przeciwko nim pozwu rozpoczynają „ucieczkę” z majątkiem. Warto więc uprzedzić ich działania i połączyć pozew z wnioskiem o udzielenie przez sąd zabezpieczenia roszczenia. Co do zasady, sąd powinien udzielić zabezpieczenie roszczenia, jeśli uprawdopodobnimy nasze roszczenia oraz uda nam się przekonać sąd, że zwlekając z udzieleniem zabezpieczenia ewentualne wykonanie wyroku będzie niemożliwe lub bardzo utrudnione. W tym celu warto dołączyć dowody niewypłacalności dłużnika lub jego problemów finansowych dotyczących najlepiej innych stosunków prawnych. W przepisach o zabezpieczeniu funkcjonują też uproszczenia dla przedsiębiorców, dotyczące transakcji gospodarczych o wartości do 75.000 zł i z zaległościami płatniczymi trwającymi powyżej trzech miesięcy.

Szybkość postępowania sądowego

Finalnie warto dokonać rozeznania np. korzystając z usług prowadzącego podobne sprawy adwokata, jak długo aktualnie oczekuje się na rozpoznanie sprawy przed właściwym sądem. Dopiero łącząc wszystkie ww. okoliczności i oceniając ewentualne ryzyko warto podjąć decyzję co do złożenia pozwu, poczekania na rozpoczęcie sporu sądowego lub nawet rezygnacji z dochodzenia swoich praw na drodze sądowej.

Decydując się na zawarcie umowy najmu na czas oznaczony musimy wziąć pod uwagę, że umowy tej, co do zasady, nie można wcześniej wypowiedzieć. Zgodnie z art. 673 § 3 k. c.: jeżeli czas trwania najmu jest oznaczony, zarówno wynajmujący, jak i najemca mogą wypowiedzieć najem w wypadkach określonych w umowie. To znaczy, że jeżeli w treści umowy najmu nie został zawarty zapis umożliwiający wcześniejsze rozwiązanie umowy, wtedy wypowiedzenie umowy przed terminem jej zakończenia może okazać się niemożliwe. Co więc istotne i o czym należy pamiętać zawierając umowę najmu na czas oznaczony to fakt, że strony mogą zastrzec w umowie najmu, w jakich przypadkach każda ze stron będzie miała prawo złożenia wypowiedzenia. Przypadki te mogą być uzależnione zarówno od sytuacji życiowej najemcy, związanej z pracą czy studiami, jak i regularnych płatności (np. prawo wypowiedzenia umowy najmu przez wynajmującego, gdy najemca zalega z czynszem). Tylko wprowadzenie takich zapisów do umowy najmu umożliwi stronom wcześniejsze rozwiązanie umowy najmu.

Ustawodawca przewidział jednak kilka sytuacji, w których wypowiedzenie umowy najmu na czas oznaczony może być dopuszczalne, a mianowicie:

Art. 664 § 2 k. c.: jeżeli w chwili wydania najemcy rzecz miała wady, które uniemożliwiają przewidziane w umowie używanie rzeczy, albo jeżeli wady takie powstały później, a wynajmujący mimo otrzymanego zawiadomienia nie usunął ich w czasie odpowiednim, albo jeżeli wady usunąć się nie dadzą, najemca może wypowiedzieć najem bez zachowania terminów wypowiedzenia

Należy przy tym pamiętać, że w takiej sytuacji najemca przed złożeniem wypowiedzenia umowy najmu powinien w pierwszej kolejności wezwać wynajmującego do usunięcia powstałych wad. Dopiero niewywiązanie się wynajmującego z obowiązku usunięcia wad w odpowiednim czasie daje najemcy podstawę do wcześniejszego wypowiedzenia umowy najmu. Istotny jest też czas powstania wad, ponieważ wypowiedzenie umowy najmu będzie skuteczne jedynie w przypadku, gdy wady, które uniemożliwiają najemcy korzystanie z lokalu, powstały w trakcie najmu albo istniały już wcześniej, ale najemca nie wiedział o nich w chwili rozpoczęcia najmu.

Art.  682 k. c.: jeżeli wady najętego lokalu są tego rodzaju, że zagrażają zdrowiu najemcy lub jego domowników albo osób u niego zatrudnionych, najemca może wypowiedzieć najem bez zachowania terminów wypowiedzenia, chociażby w chwili zawarcia umowy wiedział o wadach

Powyższy przepis wskazuje, że stan lokalu musi stwarzać realne niebezpieczeństwo dla zdrowia najemcy, jego domowników lub osób u niego zatrudnionych. Realne niebezpieczeństwo tzn. możliwość wystąpienia określonego zdarzenia musi istnieć, ale nie musi nastąpić. Natomiast musi mieć charakter obiektywny, ponieważ samo subiektywne przekonanie najemcy o możliwości wystąpienia skutków wyrażonych w tym przepisie nie wystarczy. W tym przypadku nie ma znaczenia czas powstania wady, gdyż sam fakt, że zagraża ona co najmniej zdrowiu najemcy, uprawnia go do wypowiedzenia umowy najmu. Przykładami takiego realnego niebezpieczeństwa są: możliwość zawalenia się ściany, zagrzybienie, insekty, nadmierna wilgoć, nadmierny hałas.

Art. 672 k. c.: jeżeli najemca dopuszcza się zwłoki z zapłatą czynszu co najmniej za dwa pełne okresy płatności, wynajmujący może najem wypowiedzieć bez zachowania terminów wypowiedzenia

W związku z powyższym najemca nie może się bronić nierozwiązywalnością umowy najmu, jeżeli zalega z zapłatą czynszu co najmniej za dwa pełne okresy płatności, na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 maja 1999 r., I CKN 28/98. Ten przepis jest modyfikowany przez art. 687 k.c. dotyczący najmu lokali (o czym poniżej).

Art.  687 k. c.: jeżeli najemca lokalu dopuszcza się zwłoki z zapłatą czynszu co najmniej za dwa pełne okresy płatności, a wynajmujący zamierza najem wypowiedzieć bez zachowania terminów wypowiedzenia, powinien on uprzedzić najemcę na piśmie, udzielając mu dodatkowego terminu miesięcznego do zapłaty zaległego czynszu

Podstawowa różnica między powyższym artykułem a art. 672 k.c. polega na tym, że ten przepis stosuje się wyłącznie do najmu lokali. Modyfikacja dotyczy tego, że wynajmujący ma dodatkowo obowiązek wyznaczenia najemcy „trzeciego” miesięcznego terminu na zapłatę zaległego czynszu (J. Jezioro, Kodeks cywilny…, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, 2016, kom. do art. 672, nt 3). Przy czym pismo uprzedzające o zamiarze wypowiedzenia umowy najmu bez zachowania terminów wypowiedzenia nie może być połączone z samym wypowiedzeniem, ponieważ pismo uprzedzające ma na celu spowodowanie reakcji najemcy i zapłaty należności.

Jak widać, mimo że umowę najmu zawarta na czas określony trudno jest rozwiązać przed jej zakończeniem, to w określonych w kodeksie cywilnym przypadkach będzie możliwe wcześniejsze wypowiedzenie takiej umowy.

Opracowali: adw. Marcin Hołówka oraz apl. adw. Martyna Szalińska – Kulewicz

Umowa rezerwacyjna jest pierwszą z umów zawieranych w celu nabycia interesującego nas mieszkania. Najczęściej jest to umowa zawierana w formie pisemnej, na wzorze proponowanym przez dewelopera.

Umowa rezerwacyjna jest zawierana po to, aby kupujący mógł otrzymać zapewnienie od sprzedającego, że wskazane w umowie mieszkanie nie będzie, na czas obowiązywania umowy rezerwacyjnej, oferowane innym potencjalnym kupującym. Umowa rezerwacyjna pozwala też kupującemu na otrzymanie podstawowych dokumentów dotyczących dewelopera oraz samej nieruchomości. Dokumenty te pozwolą kupującemu zorientować się kondycji finansowej sprzedającego oraz pozwolą na wstępne badanie stanu prawnego nieruchomości. Umowa rezerwacyjna pozwoli też sprzedającemu na zaoferowanie pomocy kupującemu w uzyskaniu odpowiedniego kredytu hipotecznego.

Na co zwrócić uwagę przy podpisywaniu umowy rezerwacyjnej?

Umowa rezerwacyjna powinna dokładnie wskazywać, jakie są strony umowy oraz jakie mają uprawnienia i obowiązki. Deweloper powinien udostępnić też dokumenty dotyczące jego sytuacji finansowej (np.: sprawozdania finansowe za ostatnie 2 lata).

Umowa rezerwacyjna powinna bardzo precyzyjnie określać mieszkanie, które ma być przedmiotem sprzedaży. W umowie musi być dokładnie określony sam lokal oraz wszelkie inne pomieszczenia mu przynależne (garaż, miejsce parkingowe, piwnica, itp.).

Umowa rezerwacyjna powinna zawierać cenę zakupu mieszkania oraz wysokość wpłacanej przez kupującego opłaty rezerwacyjnej.

Umowa musi wskazywać, jak długo będzie obowiązywała strony. W praktyce umowy rezerwacyjne są podpisywane od kilku tygodni do kilka miesięcy. Następnie podpisywana jest umowa deweloperska (rynek pierwotny) lub umowa przedwstępna sprzedaży (rynek wtórny). Końcową jest umowa sprzedaży przenosząca na kupującego własność mieszkania.

Warto zwrócić uwagę na to, jaskie opłaty są wnoszone przez rezerwującego. Należy sprawdzić czy wniesione opłaty zostaną zwrócone w przypadku zakończenia umowy rezerwacyjnej. W praktyce stosowane są rozwiązania polegające na tym, że jeśli kupujący zdecyduje się na zakup mieszkania to opłaty są zaliczane na poczet ceny zakupu, natomiast w przypadku rezygnacji z zakupu, deweloper zatrzymuje uzgodnioną kwotę.

Należy uważnie przeczytać regulacje związane z odstąpieniem od umowy rezerwacyjnej i a w szczególności należy sprawdzić, jakie będą konsekwencje finansowe odstąpienia od umowy dla kupującego i dewelopera.

Jeśli zmarła bliska Ci osoba i jesteś spadkobiercą zmarłego to masz do wyboru dwie drogi postępowania, jeśli chodzi o stwierdzenie nabycia spadku oraz podział spadku:

1. Postępowanie sądowe w sądzie właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego;
2. Postępowanie przed notariuszem.

Postępowanie sądowe i postępowanie przed notariuszem różnią się zasadniczą jedną cechą, a mianowicie czasem, który należy poświęcić na przeprowadzeniu postępowania spadkowego. Postępowanie przed notariuszem trwa jeden dzień; postępowanie sądowe w praktyce będzie trwało dobrych kilka, jak nie kilkanaście miesięcy.

Czasem nie jest możliwe przeprowadzenie postępowania spadkowego przed notariuszem, gdyż nie mogą być spełnione warunki umożliwiające przeprowadzenie tego typu postępowania. Jednym z warunków przeprowadzenia postępowania przed notariuszem jest obecność wszystkich osób zainteresowanych przy sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia.

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku

Rozpoczynając postępowanie spadkowe należy na początku złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. We wniosku należy wskazać wszystkie osoby, które są potencjalnymi spadkobiercami. Jeżeli spadkodawca pozostawił testament to oprócz wskazania, kto został wyznaczony na spadkobiercę testamentowego, należy też wskazać spadkobierców ustawowych, którzy dziedziczyliby, gdyby nie było testamentu.

Wskazanie wszystkich osób, które są uczestnikami postępowania spadkowego jest konieczne, bo sąd i tak weryfikuje krąg uprawionych osób a wskazanie zamkniętej i kompletnej listy spadkobierców przyspiesza postępowania sądowe. We wniosku wskazujemy też osoby, które odrzuciły spadek lub zrzekły się dziedziczenia. Jeżeli niektórych osób, które powinny być uczestnikami postępowania nie uda się ustalić, sąd wezwie je do udziału w sprawie przez ogłoszenie lub też sąd może dla określonych osób powołać kuratora.

Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste). W takim przypadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe pozostawione przez spadkodawcę bez ograniczenia.

Spadkobierca może też przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też może zdecydować się na odrzucenie spadku. W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Spadkobierca, który spadek odrzucił, nie odpowiada za długi spadkowe.

Stwierdzenie nabycia spadku a obowiązki podatkowe

Jeśli osoba najbliższa zmarłemu dziedziczy, to może ona skorzystać z całkowitego zwolnienia podatkowego w podatku od spadków i darowizn. Jeśli spadkobierca chce skorzystać z tego zwolnienia podatkowego musi w terminie 6 miesięcy od wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza złożyć zawiadomienie na odpowiednim formularzu podatkowym.

Wniosek o dział spadku

Po przeprowadzeniu postępowania o stwierdzenie nabycia spadku wiemy już kto jest spadkobiercą. W przypadku, gdy spadkobierców jest kilku to każdy z nich jest współwłaścicielem rzeczy należących do spadku. Należy więc przeprowadzić tzw. Postępowanie działowe, polegające na rozdysponowaniu rzeczy należących do spadku pomiędzy spadkobiercami. Najprostszym rozwiązaniem będzie zawarcie ugody pomiędzy spadkobiercami, w której to rzeczy należące do spadku zostaną rozdzielone pomiędzy poszczególnych spadkobierców.  Jeśli w spadku jest nieruchomość to porozumienie dzielące spadek musi być dokonane w formie aktu notarialnego.

W przypadku, gdy nie ma zgody co do sposobu podziału spadku, należy złożyć do sądu wniosek o dział spadku. Do wniosku o podział spadku należy dołączyć albo spis majątku spadkowego przygotowany przez spadkobierców lub też spis inwentarza dokonany przez komornika.

W trakcie tego postępowania sąd rozstrzygnie, jak zlikwidować wspólność majątku spadkowego oraz ewentualnie, jakie stronom przyznać spłaty i dopłaty.

Na koniec warto wskazać, że ogłoszenie pandemii ma jedynie taki wpływ na postępowania spadkowe, że zgodnie z przepisami niektóre terminy sądowe nie biegną, tj. terminy procesowe nie rozpoczynają się, a rozpoczęte ulegają zawieszeniu na czas ogłoszonej pandemii. Nie dotyczy to jednak terminów prawa materialnego (np.: obowiązku złożenia w terminie 6-cio miesięcznym deklaracji podatkowej aby skorzystać ze zwolnienia podatkowego lub wszczęcia postępowania o zachowek w terminie 5 letnim od ogłoszenia testamentu).