Wadliwe doręczenie przez Straż Miejską lub Policję żądania wskazania osoby prowadzącej pojazdem

Wadliwe doręczenie przez Straż Miejską żądania wskazania osoby prowadzącej pojazdem

 

W dniu 30 września 2014 r. Sąd Najwyższy podjął uchwałę 7 sędziów, której nadał moc zasady prawnej o następującej treści: „Na podstawie przepisu art. 17 § 3 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2013 r. poz. 395 z późn. zm.), w brzmieniu po nowelizacji ustawą z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 225, poz. 1466), straży gminnej (miejskiej) przysługują uprawnienia oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia z art. 96 § 3 Kodeksu wykroczeń”. Uchwała ta w sposób jednoznaczny wskazała, iż Straż Miejska (Gminna) posiada uprawnienia, by składać do sądów wnioski o ukaranie osób, które przekroczyły prędkość jadąc pojazdem, co jest wykazywane z reguły w drodze zdjęcia samochodu wykonanego przez przyrząd do pomiaru prędkości w ruchu drogowym (np. fotoradar). Ze względu na fakt, iż od 1 stycznia 2016 r. Straże Miejskie (Gminne) utracą uprawnienia do korzystania z fotoradarów, poniższe uwagi odnoszą się również do innych organów uprawnionych do zgłaszania żądań, o których mowa w art. 96 § 3 Kodeksu wykroczeń, w szczególności Policji.

W przypadku zdjęć niewyraźnych, na których nie widać dokładnie osoby kierującej pojazdem, praktyka organów będących w posiadaniu zrobionego zdjęcia jest taka, iż zwracają się one do właściciela pojazdu z żądaniem wskazania osoby, której właściciel powierzył pojazd do kierowania lub używania w chwili, w której zostało wykonane zdjęcie. W przypadku odpowiedzi negatywnej właściciela pojazdu (stwierdzenie, iż właściciel nie ujawni tej osoby) lub braku odpowiedzi ze strony właściciela, Straż Miejska jest uprawniona, by zwrócić się do właściwego sądu z wnioskiem o ukaranie właściciela pojazdu na podstawie art. 96 § 3 Kodeksu wykroczeń.

Sąd, jeśli uzna, że okoliczności czynu oraz wina właściciela pojazdu nie budzą wątpliwości, może wydać w takiej sprawie wyrok nakazowy, po odbyciu posiedzenia, na które nie jest wzywany właściciel pojazdu. Wyrok ten może zostać zaskarżony przez obwinionego sprzeciwem, który należy złożyć do sądu w terminie 7 dni od dnia otrzymania wyroku nakazowego (art. 506 k.p.k.).

Jedną z najbardziej istotnych kwestii dla stwierdzenia czy wykroczenie rzeczywiście zostało popełnione jest prawidłowe doręczenie wezwania przez Straż Miejską do właściciela pojazdu, by ten wskazał osobę, która pojazdem kierowała. Organy stoją na stanowisku, iż dopuszczalne w podobnych sprawach są tzw. doręczenia zastępcze, opisane w Kodeksie postępowania karnego (za pośrednictwem odniesienia opisanego w art. 38 § 1 Kodeksu postępowania ws. o wykroczenia), czyli że możliwym jest m.in. doręczenie wezwania dorosłemu domownikowi, administracji domu, dozorcy domu, sołtysowi lub poprzez pozostawienie pisma w najbliższej placówce pocztowej ze stosownym zawiadomieniem o tym fakcie w skrzynce do doręczania korespondencji.

Pogląd ten jest zasadniczo kwestionowany przez doktrynę. Warto zwrócić uwagę na następujące stanowiska: „Inaczej trzeba ocenić sytuację, gdy pismo to nie zostało doręczone właścicielowi lub posiadaczowi pojazdu bezpośrednio, a doręczono je dorosłemu domownikowi, administracji domu lub sołtysowi (tzw. doręczenie pośrednie – art. 132 § 2 k.p.k. w zw. z art. 38 § 1 k.p.w.) albo pozostawiono je w najbliższej placówce pocztowej operatora publicznego, jednostce Policji lub we właściwym urzędzie gminy (tzw. doręczenie zastępcze – art. 133 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 38 § 1 k.p.w.). Trafnie podnosi się w piśmiennictwie, że w wypadkach doręczenia zastępczego właściciel pojazdu nie miał możliwości postąpić zgodnie z nakazem wyrażonym w art. 78 ust. 4 p.r.d., a w pozostałych wypadkach prawdopodobieństwo takie jest niewielkie (A. Skowron, Gdy właściciel pojazdu…, s. 15). Wskazane wyżej sposoby doręczania pism mają charakter procesowy i nie można przenosić ich wprost na grunt prawa materialnego represyjnego, którym jest prawo wykroczeń. Doręczenie pośrednie i zastępcze rodzą wątpliwość, czy do sprawcy dotarło żądanie udzielenia informacji, o ile nie ma na to innych dowodów” (R. Stefański, Wykroczenia drogowe. Komentarz, LEX). Podobnie: „Natomiast doręczenie pośrednie, np. dorosłemu domownikowi, czy zastępcze, np. pozostawienie pisma w wydziale komunikacji, może rodzić pewne wątpliwości – o ile nie ma innych dowodów – czy wskazane pismo zostało podjęte, odebrane przez zobowiązanego, właściwego do udzielenia odpowiedzi adresata” (W. Jankowski [w:] red. T. Grzegorczyk, Kodeks wykroczeń. Komentarz, LEX).

Z powyższego można wyprowadzić wniosek, iż dla bytu wykroczenia, o którym mowa w art. 96 § 3 Kodeksu wykroczeń, konieczne jest prawidłowe zgłoszenie żądania przez właściwy organ, by właściciel pojazdu wskazał komu ten pojazd został powierzony. Metodą obrony w podobnych sprawach może być twierdzenie, iż przy nieprawidłowym doręczeniu, polegającym w szczególności na przekazaniu stosownego wezwania innej osobie niż właściciel pojazdu (np. wspólnie zamieszkujący członek rodziny właściciela pojazdu, sąsiad), nie doszło do wypełnienia znamion art. 96 § 3 Kodeksu wykroczeń. Istotne w takiej sytuacji są kwestie dowodowe polegające na tym, czy Straż Miejska będzie w stanie udowodnić, że pomimo przekazania wezwania innej osobie niż właściciel pojazdu, właściciel ten zapoznał się z żądaniem wskazania osoby kierującej pojazdem. Najprawdopodobniej organy nie będą w stanie tego wykazać, chyba że powiadomiły właściciela o swoim żądaniu również w innej formie.

Gdyby sąd karny podzielił twierdzenie o konieczności bezpośredniego powiadomienia właściciela pojazdu o żądaniu wskazania osoby kierującej pojazdem, postępowanie powinno zostać umorzone na podstawie art. 5 § 1 pkt 2 Kodeksu postępowania ws. o wykroczenia, ze względu na wadliwe doręczenie wezwania z żądaniem wskazania osoby, której właściciel powierzył pojazd do kierowania lub używania w chwili, w której zostało wykonane zdjęcie.

 

Foto dzięki uprzejmości digidreamgrafix / freedigitalphotos.net