Tag: Weksel in blanco

Pracodawcy często wymagają od swoich pracowników, aby w momencie rozpoczynania pracy pracownik wystawił weksel niezupełny (weksel in blanco) na pracodawcę. Dotyczy to w szczególności pracowników odpowiedzialnych za mienie powierzone. Zacznę od wyjaśnienia czym jest weksel in blanco a następnie omówię ważność weksla in blanco zabezpieczającego roszczenia pracodawcy z umowy o pracę.

Weksel niezupełny własny in blanco (zwany także gwarancyjnym) w przeciwieństwie do weksla zupełnego nie ma charakteru dokumentu abstrakcyjnego, tj. nie jest oderwany od pierwotnej podstawy prawnej wiążącej strony – wystawcę weksla oraz remitenta (posiadacza weksla). Weksel in blanco jest ściśle powiązany z dodatkową umową pomiędzy wystawcą a remitentem (porozumieniem), która wskazuje, w jaki sposób weksel niezupełny w chwili jego podpisania przez wystawcę weksla może być wypełniony przez remitenta. W przypadku weksla in blanco jego funkcja gwarancyjna polega na zabezpieczeniu zapłaty weksla, czyli wierzytelności pieniężnej, na jaką weksel opiewa przez wszystkie osoby na nim podpisane, a więc przez wystawcę weksla, poręczycieli i indosantów. Wystawienie niezupełnego weksla własnego (weksla in blanco) rodzi po stronie wystawcy (dłużnika) w stosunku do remitenta (wierzyciela) zobowiązanie zapłaty sumy wekslowej. Jednakże samo wystawienie weksla nie stanowi nigdy podstawy ekonomicznej zaciągnięcia zobowiązania wekslowego i obowiązku zapłaty kwoty wskazanej w wekslu. Podstawa ta znajduje się bowiem poza stosunkiem wekslowym i ma swoje źródło w stosunku cywilnoprawnym łączącym wystawcę z remitentem weksla.

Weksel in blanco zasadniczo gwarantuje zapłatę wynikającą ze stosunku pierwotnego (może to być umowa pożyczki, umowa sprzedaży, itp.). W sytuacji, gdy remitent wypełni weksel in blanco niezgodnie ze stosunkiem prawnym, który weksel in blanco zabezpiecza, to w postępowaniu sądowym o zapłatę spór z płaszczyzny stosunku prawa wekslowego przenosi się na ogólną płaszczyznę prawa cywilnego.

Gdy wystawienie weksla ma na celu zabezpieczenie wierzytelności, zobowiązanie cywilne wynikające ze stosunku podstawowego wystawcy nie wygasa, lecz istnieje nadal. Wskutek tego wierzycielowi przysługuje, obok roszczenia pierwotnego wynikającego ze stosunku cywilnoprawnego (umowy pożyczki, umowy sprzedaży, itp.), nowe roszczenie oparte na wekslu. Przedmiot obu roszczeń jest ten sam i zaspokojenie wierzyciela następuje tylko raz, przy czym z chwilą zaspokojenia wierzyciela wygasa zobowiązanie dłużnika i wierzyciel powinien zwrócić mu weksel. Ponieważ weksel in blanco jedynie zabezpiecza wierzytelność cywilną, przeto dłużnikowi przysługują przeciwko roszczeniu wekslowemu te wszystkie zarzuty, jakie mu przysługują przeciwko roszczeniu cywilnemu. Sytuacja jednak dłużnika staje się na skutek wystawienia weksla o tyle trudniejsza, że wydanie wierzycielowi weksla stwarza domniemanie istnienia w chwili wydania weksla wierzytelności w wysokości sumy wekslowej i przerzuca w ten sposób ciężar dowodu przeciwnego na dłużnika, gdy tymczasem w braku weksla dowód istnienia i wysokości wierzytelności obciąża wierzyciela.

Strony procesu o zapłatę kwoty wynikającej z wypełnionego przez remitenta weksla in blanco mogą więc powoływać się też na podstawy faktyczne i prawne wynikające z łączącego je podstawowego stosunku prawnego, który jest źródłem dochodzonego przez powoda roszczenia cywilnoprawnego. Łączność pomiędzy zobowiązaniem z weksla gwarancyjnego a zobowiązaniem ze stosunku „podstawowego” oznacza, że zaspokojenie jednego powoduje wygaśnięcie drugiego oraz, że bezpodstawność roszczenia cywilnoprawnego pociąga za sobą bezpodstawność roszczenia opartego na wekslu (M. Czarnecki, L. Bagińska, Prawo wekslowe i czekowe. Komentarz, Warszawa 2008).

Na zakończenie wskazać trzeba, że zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 stycznia 2011 r., przepisy i zasady prawa pracy wykluczają wystawienie weksla gwarancyjnego jako środka zabezpieczenia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika w mieniu pracodawcy, co oznacza, że weksel taki jest nieważny z mocy prawa i nabywca weksla nie może dochodzić zaspokojenia na jego podstawie (II PK 159/10).

Foto dzięki uprzejmości graur razvan ionut / freedigitalphotos.net