Zastaw rejestrowy

Zastaw rejestrowy 

Zastaw rejestrowy jest formą zabezpieczenia zbliżoną w wielu aspektach do prawa zastawu opisanego w Kodeksie cywilnym. Kwestie dotyczące zastawu rejestrowego reguluje ustawa z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. Ogólnie celem zastawu jest zabezpieczenie oznaczonej wierzytelności prawem wierzyciela na rzeczy ruchomej lub na innym prawie, zgodnie z którym wierzyciel (zastawnik) będzie mógł dochodzić zaspokojenia z objętej zastawem rzeczy (lub prawa), bez względu na to, czyją rzecz stała się własnością oraz z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy objętej zastawem (zastawca).

W celu ustanowienia zastawu rejestrowego konieczne jest podjęcie dwóch czynności.

Po pierwsze, zastawca z zastawnikiem muszą podpisać umowę o ustanowienie zastawu rejestrowego (tzw. umowę zastawniczą), która pod rygorem nieważności musi być zawarta na piśmie. Po drugie, prawo zastawnika musi zostać wpisane do rejestru zastawów.

Umowa o ustanowienie zastawu rejestrowego

Umowa zastawnicza musi zawierać co najmniej: datę jej zawarcia, nazwy stron i miejsca ich zamieszkania (siedziby), przedmiot zastawu, wierzytelność zabezpieczoną zastawem oraz najwyższą sumę zabezpieczenia.

W przeciwieństwie do „zwykłego” zastawu (opisanego w Kodeksie cywilnym), nie jest konieczne fizyczne przekazywanie rzeczy (lub praw) objętej umową zastawniczą zastawnikowi lub wskazanej przez niego osobie trzeciej. Przedmiot objęty umową zastawniczą może zatem być przez cały okres trwania zabezpieczenia przechowywany i wykorzystywany przez zastawcę lub przez wskazaną przez niego osobę trzecią, jeśli osoba ta wyrazi na to zgodę. W przypadku braku odmiennych uregulowań w umowie zastawniczej, zastawca może korzystać z przedmiotu zastawu rejestrowego zgodnie z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem, powinien należycie dbać o przedmiot zastawu rejestrowego oraz powinien umożliwić zastawnikowi zbadanie przedmiotu zastawu na żądanie.

Podobnie jak hipoteka, zastaw rejestrowy zabezpiecza odsetki i koszty zaspokojenia zastawnika mieszczące się w sumie wymienionej we wpisie zastawu.

Zastaw rejestrowy może zostać ustanowiony na rzeczach ruchomych i zbywalnych prawach majątkowych. Nie może zostać ustanowiony na rzeczach, prawach i wierzytelnościach objętych zabezpieczeniem w postaci hipoteki albo hipoteki morskiej. Ustawodawca przykładowo wylicza rzeczy lub prawa mogące być objęte zastawem rejestrowym. Są to: rzeczy oznaczone co do tożsamości (np. konkretny samochód zastawcy), rzeczy oznaczone co do gatunku przy jednoczesnym opisie ich ilości oraz sposobu ich wyodrębnienia od innych rzeczy tego samego gatunku (np. opis ilości i sposobu wyboru kamieni szlachetnych), zbiór rzeczy ruchomych lub praw stanowiący całość gospodarczą (np. wybrana część przedsiębiorstwa, aczkolwiek nie całe przedsiębiorstwo), wierzytelności (np. ustanowienie zastawu na uprawnieniu wynikającym z umowy pożyczki nieobjętej zabezpieczeniem w formie hipoteki), prawa na dobrach niematerialnych (np. zastaw na autorskich prawach majątkowych), prawa z papierów wartościowych (np. na obligacjach lub akcjach na okaziciela). Przedmiotem zastawu rejestrowego nie mogą być objęte prawa osobiste (np. autorskie prawa osobiste).

Rejestr zastawów

Co do zasady, zastaw rejestrowy obejmuje również rzeczy lub prawa, które weszły w miejsce pierwotnego przedmiotu zastawu, chyba że zmiana przedmiotu zastawu rejestrowego powoduje pokrzywdzenie zastawnika. Zmieniony przedmiot zastawu (np. uzyskane pieniądze z tytułu sprzedaży samochodu objętego zastawem rejestrowym) powinny być ujawnione w rejestrze zastawów. Jeśli zatem zastawca sprzeda rzecz obciążoną zastawem za zbyt niską kwotę, zastaw nadal obciąża tę rzecz. Co interesujące, w przypadku ustanowienia zastawu rejestrowego na pojeździe mechanicznym, fakt dokonania zastawu odnotowuje się w dowodzie rejestracyjnym pojazdu. Stosowna adnotacja dokonywana jest przez organ rejestrujący pojazd w rubryce „adnotacje urzędowe”.

W przeciwieństwie do hipoteki, za ważne należy uznać zobowiązanie zastawcy, iż ten przed wygaśnięciem zastawu rejestrowego nie sprzeda lub nie obciąży przedmiotu zastawu. Pomimo złożenia takiego zastrzeżenia, jeśli zastawca sprzeda lub obciąży przedmiot zastawu, to czynność ta jest ważna jedynie, gdy nabywca nie wiedział i przy zachowaniu należytej staranności nie mógł dowiedzieć się o złożonym zastrzeżeniu. Brak zapoznania się z treścią wpisu zastawu rejestrowego przez nabywcę nie jest sytuacją, która powoduje, iż czynność zbycia byłaby ważna pomimo zastrzeżenia zastawcy o tym, iż nie sprzeda przedmiotu zastawu rejestrowego. W sytuacji, gdy zastawca pomimo zastrzeżenia zbędzie lub obciąży przedmiot zastawu, zastawnik może żądać by zastawca natychmiast zaspokoił wierzytelność zabezpieczoną zastawem.

W przypadku objęcia przedmiotu zastawu kilkoma zastawami rejestrowymi, pierwszeństwo w zaspokojeniu przysługuje osobie, której prawo zostało wpisane wcześniej do rejestru zastawów. Zastawnik może zaspokoić się z przedmiotu zastawu rejestrowego co do zasady w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego, czyli na podstawie tytułu wykonawczego. W celu przyspieszenia postępowania egzekucyjnego za uzasadnione można uznać zobowiązanie się zastawcy do dobrowolnego poddania się egzekucji z rzeczy objętej zastawem rejestrowym, sporządzone w formie aktu notarialnego. W sytuacjach przewidzianych w art. 22 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, jeśli strony tak umówią się w umowie zastawniczej, zastawnik może przejąć na własność przedmiot zastawu rejestrowego tytułem zaspokojenia własnych roszczeń, jeśli zastawca nie zaspokoi wierzytelności zastawnika do określonej daty. Strony mogą również zgodzić się, by zastawnik został zaspokojony z danej rzeczy objętej zastawem rejestrowym poprzez sprzedanie tej rzeczy w drodze przetargu publicznego prowadzonego przez notariusza lub komornika.

Zabezpieczenie w formie zastawu rejestrowego może zostać przeniesione na jego nabywcę przez zastawnika jedynie wraz z wierzytelnością, która była zabezpieczona zastawem rejestrowym. Nabywca zastawu rejestrowego musi być uwidoczniony w rejestrze zastawu.

Wygaśnięcie zastawu rejestrowego

Ustawodawca przewidział kilka sposobów wygaśnięcia zastawu rejestrowego. Po pierwsze, najprostszą formą jest wygaśnięcie zabezpieczanej wierzytelności. W takim przypadku, w celu wykreślenia zastawu koniecznym jest złożenie wniosku o jego wykreślenie. Po drugie, zastaw rejestrowy wygasa, jeśli upłynie 20 lat od chwili wpisu do rejestru zastawów, chyba że strony w nowej umowie przedłużą trwanie zastawu o okres nie dłuższy niż 10 lat. Po trzecie, zastaw rejestrowy wygaśnie, gdy rzecz ruchoma obciążona zastawem stanie się częścią składową nieruchomości. W takim przypadku zastawnik może żądać od właściciela nieruchomości ustanowienia hipoteki na tej nieruchomości do wartości rzeczy przyłączonych. Po czwarte, dochodzi do wygaśnięcia zastawu, jeśli przedmiot zabezpieczony zastawem zostanie sprzedany, a nabywca nie wiedział lub nie mógł dowiedzieć się o zabezpieczeniu tej rzeczy zastawem rejestrowym (wymagane jest zatem co najmniej, by nabywca powziął informację z rejestru zastawów o niefigurowaniu danej rzeczy w rejestrze) albo gdy zastawca zbył rzecz objętą zastawem, która to rzecz należała do przedmiotów zwykle zbywanych w działalności gospodarczej zastawcy, przy jednoczesnym wydaniu rzeczy nabywcy i braku woli nabywcy pokrzywdzenia zastawnika. Uwagę warto zwrócić na pogląd orzeczniczy, iż należyta staranność nabywającego samochód na tzw. giełdzie samochodowej wymaga sprawdzenia w centralnej informacji o zastawach rejestrowych, czy jest on objęty zastawem rejestrowym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2005 r., III CK 369/04).

Jak wskazywano na początku, zastawnik może zaspokoić się z rzeczy przed wierzycielami osobistymi zastawcy. Jedynie w wyjątkowych sytuacjach, opisanych w odrębnych przepisach, wierzyciel posiadający ustanowione prawo zastawu na danej rzeczy, nie mógłby zaspokoić się przed wybranymi wierzycielami osobistymi dłużnika (np. w przypadku zastawu skarbowego), aczkolwiek w przypadku zastawu skarbowego wcześniejszy wpis prawa zastawu do rejestru zastawów niweczy negatywne skutki pierwszeństwa zastawu skarbowego wobec wierzyciela posiadającego zabezpieczenie prawem zastawu podległym jedynie przepisom Kodeksu cywilnego.

 

 

Foto dzięki uprzejmości foto76 / freedigitalphotos.net