spółka cywilna Archives - Prawnik w Piasecznie

Jak wspólnik spółki cywilnej może się zabezpieczyć przed wierzycielami i nieuczciwymi wspólnikami?

jak zabezpieczyć się przed wierzycielami w spółce cywilnej

Co to jest spółka cywilna?

Umowa spółki cywilnej jest porozumieniem pomiędzy jej wspólnikami, która reguluje relacje między wspólnikami oraz zasady prowadzenia spółki cywilnej (art. 860 k.c. i dalsze). Taka umowa zawiera postanowienia dotyczące podziału zysków, podziału obowiązków, zarządzania spółką i innych aspektów współpracy.

Jednak sama umowa spółki cywilnej nie chroni przed wierzycielami. Wierzyciele mogą dochodzić swoich roszczeń z tytułu długów wynikających z prowadzonej spółki cywilnej bezpośrednio od wspólników, gdyż wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają za jej zobowiązania solidarnie i nieograniczenie całym swoim majątkiem.

W praktyce oznacza to, że wierzyciele mogą wystąpić z roszczeniami do majątku prywatnego każdego ze wspólników z osobna. Jeśli w umowie między wspólnikami znajdują się postanowienia dotyczące podziału odpowiedzialności za długi, to może to wpłynąć jedynie na relacje między wspólnikami, ale nie wpłynie na możliwość dochodzenia roszczeń przez wierzycieli od wspólników spółki cywilnej.

Czy można się w umowie spółki cywilnej jakoś zabezpieczyć przed wierzycielami?

Już przy negocjowaniu treści umowy spółki cywilnej warto przestrzegać kilku ogólnych wskazówek, które mogą pomóc w zabezpieczeniu się przed wierzycielami w spółce cywilnej. Na początku warto pamiętać, że w spółce cywilnej wspólnicy odpowiadają solidarnie i nieograniczenie całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Aby zminimalizować ryzyko, należy przestrzegać kilku poniższych zasad:

Staranne planowanie i zarządzanie finansami: należy na bieżąco monitorować wydatki spółki cywilnej, terminowe regulowanie zobowiązań, utrzymywanie dobrych relacji z wierzycielami i przestrzeganie terminów płatności. To z pewnością może zabezpieczyć przed nieprzewidzianymi roszczeniami wobec wspólników spółki cywilnej;
Ustalenie zasad odpowiedzialności: W umowie spółki cywilnej można określić między wspólnikami zasady odpowiedzialności za zobowiązania spółki, co pomoże w przypadku sporów między wspólnikami. Należy jednak pamiętać, że takie postanowienia nie wpłyną na relacje z wierzycielami, gdyż każdy ze wspólników spółki cywilnej odpowiada całym swym majątkiem za długi spółki cywilnej;
Ubezpieczenie: W zależności od rodzaju działalności, należy rozważyć wykupienie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, które może zabezpieczyć przed niektórymi roszczeniami wierzycieli;
Ostrożność w wyborze wspólników: Przed rozpoczęciem współpracy warto sprawdzić wiarygodność potencjalnych wspólników spółki cywilnej i ich doświadczenie oraz zdolność do odpowiedzialnego zarządzania finansami;
Reorganizacja struktury prawnej: W niektórych przypadkach można rozważyć przekształcenie spółki cywilnej w inną formę prawną, taką jak przykładowo spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.), która oferuje większą ochronę majątku prywatnego wspólników;
Konsultacja z prawnikiem: Warto skonsultować się z prawnikiem, który pomoże ocenić ryzyko, opracować strategie ochrony majątku i odpowiedzialności oraz dostosować strukturę prawną do potrzeb biznesu.

Czy w umowie spółki cywilnej można wpisać limit odpowiedzialności wspólnika?

W umowie spółki cywilnej można wprowadzić postanowienia dotyczące limitu odpowiedzialności wspólnika. Jednak należy pamiętać, że takie postanowienia mają wpływ tylko na stosunki między wspólnikami, a nie na relacje z wierzycielami.

Wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają solidarnie i nieograniczenie całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Wierzyciele mogą dochodzić swoich roszczeń z tytułu długów spółki od każdego ze wspólników, niezależnie od postanowień umowy między wspólnikami.

W praktyce oznacza to, że wpisanie limitu odpowiedzialności wspólnika w umowie spółki cywilnej może być użyte jedynie jako sposób na rozwiązanie sporów między wspólnikami, ale nie będzie miało wpływu na ich odpowiedzialność wobec wierzycieli.

Jak zabezpieczyć się przed nieuczciwymi wspólnikami spółki cywilnej?

Ochrona przed nieuczciwymi wspólnikami w spółce cywilnej może być kluczowa dla sukcesu Twojej działalności. Oto kilka sugestii, które mogą pomóc zabezpieczyć się przed nieuczciwymi wspólnikami:

Staranny dobór wspólników: Przed rozpoczęciem współpracy z potencjalnym wspólnikiem, należy przeprowadzić staranną analizę prowadzonych wcześniej przedsięwzięć przez potencjalnych wspólników, sprawdzając ich doświadczenie, reputację, zdolność finansową i ewentualne konflikty interesów;
Jasne i szczegółowe zapisy umowy spółki cywilnej: umowa spółki cywilnej powinna być sporządzona w sposób czytelny i szczegółowy. Umowa spółki cywilnej musi określać prawa, obowiązki, podział zysków, sposób podejmowania decyzji oraz procedury w przypadku sporów, wyjścia wspólnika czy też rozwiązania spółki. Warto również uwzględnić klauzule dotyczące konkurencji, poufności oraz zabezpieczenia własności intelektualnej;
Sporządzenie umowy wspólników: Oprócz umowy spółki cywilnej, możesz rozważyć sporządzenie odrębnej umowy wspólników, która będzie regulować szczegóły współpracy między wspólnikami, takie jak postanowienia dotyczące wystąpienia ze spółki cywilnej wspólnika i jego spłata czy procedury w przypadku śmierci wspólnika;
Ustalenie jasnych procedur i systemów kontroli: Warto zawczasu ustalić procedury i systemy kontroli finansowej, zarządzania ryzykiem, monitorowania wykonywania zadań i sprawozdawczości, tak aby łatwo można było wykryć ewentualne nieprawidłowości;
Otwarta komunikacja ze wspólnikami: Warto prowadzić otwartą i uczciwą komunikację między wspólnikami. Regularne spotkania i wymiana informacji mogą pomóc w wykrywaniu problemów na wczesnym etapie;
Zewnętrzne audyty i doradztwo: W przypadku większych spółek warto rozważyć zlecenie zewnętrznego audytu finansowego lub prawnego, co może pomóc w utrzymaniu przejrzystości i zapewnieniu zgodności z przepisami prawa;
Konsultacje z prawnikami i księgowymi: Skonsultuj się z prawnikiem i księgowym, który może pomóc w przygotowaniu odpowiednich umów, klauzul i procedur, aby chronić Twoje interesy;
Świadomość prawna: Należy znać swoje prawa i obowiązki jako wspólnika spółki cywilnej, co pomoże w wykryciu nieuczciwych działań oraz w przeciwdziałaniu im na ich wczesnym etapie.

Czy wspólnik spółki cywilnej może samodzielnie wnieść pozew?

Czy wspólnik spółki cywilnej może samodzielnie wystąpić do sądu z roszczeniem o zasądzenie określonej kwoty pieniężnej, bez zgody swoich wspólników na takie samodzielne działanie?

Zacznijmy od wyjaśnienia czym jest legitymacja czynna. Legitymacja procesowa oznacza to prawo danej osoby do żądania od sądu udzielenia jej określonej ochrony prawnej w przedstawionej temu sądowi do rozstrzygnięcia sprawie. Oznacza to, że osoba występująca z roszczeniem lub broniąca się przed roszczeniem innej osoby może występować w roli powoda lub pozwanego. W procesie cywilnym wyróżnia się legitymację procesową czynną (powód) oraz bierną (pozwany).

Wyjaśnijmy też czym jest spółka cywilna. Spółka cywilna to wielostronna umowa wiążąca wspólników; spółka cywilna nie ma samodzielnej osobowości prawnej (jak np.: sp. z o.o.), nie ma też osobowości procesowej. Jedynymi podmiotami uprawionymi do działania, i to łącznego działania, są wspólnicy spółki cywilnej. Warto pamiętać, że spółka cywilna nie ma „własnego” mienia, a nabywane prawa i zaciągane zobowiązania są wspólnymi prawami i zobowiązaniami wspólników spółki cywilnej. Majątek spółki cywilnej jest majątkiem o charakterze współwłasności łącznej, co oznacza, że w trakcie istnienia spółki cywilnej wspólnik tej spółki nie może rozporządzić własnym udziałem w tej spółce ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku a w trakcie istnienia spółki cywilnej majątek wspólny nie podlega podziałowi. Oznacza to, mówiąc językiem prawniczym, że w procesie cywilnym, po stronie wspólników spółki zachodzi do współuczestnictwa materialnego koniecznego co oznacza istnienie łącznej legitymacji procesowej, wymagającej występowania w sprawie wszystkich uprawnionych w charakterze powodów – wspólników spółki cywilnej.

Ponieważ roszczenie wspólnika spółki cywilnej dotyczy majątku wspólnego wspólników tej spółki to jeden wspólnik spółki cywilnej nie może samodzielnie wystąpić z roszczeniem o zasądzenie na rzecz wszystkich wspólników spółki wierzytelności, która powstała w związku z działalnością tej spółki. Potwierdza to uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2011 roku (sygn. III CZP 130/10).

Na pytanie zadane na wstępie tego wpisu odpowiedź jest, niestety, negatywna; wspólnik spółki cywilnej nie jest legitymowany do samodzielnego występowania do sądu z roszczeniem o zapłatę, które ma być zasądzone na rzecz wszystkich wspólników tej spółki cywilnej.

Jeśli wspólnik spółki cywilnej będzie działał samodzielnie to strona pozwana może podnieść zarzut braku legitymacji czynnej występowania tego „samodzielnego” wspólnika spółki cywilnej jako powoda. Sąd powinien zaś przychylić się do tego zarzutu i oddalić powództwo.

Jeśli z powództwem o zapłatę należności wchodzącej w skład majątku spółki cywilnej wystąpi tylko jeden ze wspólników spółki cywilnej, to po stronie powodowej zachodzi brak legitymacji procesowej czynnej, co skutkuje oddaleniem powództwa w całości.

Foto dzięki uprzejmości vectorolie / freedigitalphotos.net

Jak ustalić adres zamieszkania pozwanego ?

Decydując się na złożenie pozwu przeciwko dłużnikowi, trzeba pamiętać o wskazaniu w pozwie aktualnego miejsca zamieszkania pozwanego. Aktualne miejsce zamieszkania w przypadku przedsiębiorcy (np.: osoby fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą) nie musi się pokrywać z miejscem prowadzenia działalności gospodarczej.

Jedną z czynności, którą przeprowadza sąd po trzymaniu pozwu jest weryfikacja danych stron – powoda i pozwanego, w tym sąd weryfikuje czy aktualny jest adres zamieszkania pozwanego. Jeśli sąd dostrzeże rozbieżność pomiędzy podanym w pozwie adresem pozwanego a wynikającym z danych dostępnych sądowi to wezwie powoda do wskazania aktualnego miejsca zamieszkania pozwanego.

Powód ma kilka możliwości ustalenia jakie jest miejsce zamieszkania pozwanego.

Pierwsza z możliwości to uzyskanie informacji o aktualnym miejscu zamieszkania z gminy w której wiemy, że pozwany mieszka z wnioskiem o udostępnienie danych z rejestru mieszkańców. Wydział spraw obywatelskich danej gminy udostępni dane pozwanego (adres zamieszkania) pod warunkiem, że wykażemy interes prawny w uzyskaniu tych danych – tak samo jak to zostało powyżej opisane. Jak uzyskać dane o osobie zamieszkałej w Piasecznie zostało opisane pod tym linkiem: udostępnienie danych mieszkańców gminy Piaseczno.

Drugim sposobem może być sprawdzenie czy dana osoba zasiadała kiedykolwiek w zarządzie polskiej spółki, która jest zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym. Można to przykładowo sprawdzić korzystając z wyszukiwarki kto kogo. Jeśli już znaleźliśmy spółkę, w której nasz dłużnik zasiadał w zarządzie lub był udziałowcem, to zamawiając akta spółki znajdziemy jego adres zamieszkania, PESEL i inne przydatne dane do sporządzenia pozwu w umowie spółki i innych zgromadzonych dokumentach w aktach prowadzonych przez sąd rejestrowy.

Jeśli wyżej opisane dwa sposoby zawiodą to można skorzystać z trzeciej możliwości – prawnik będący pełnomocnikiem powoda lub sam powód może zażądać od sądu ustanowienia kuratora dla osoby, której miejsce pobytu nie jest znane (art. 143 k.p.c.). We wniosku o ustanowienie kuratora dla osoby, której miejsce pobytu nie jest znane trzeba wykazać, że podjęliśmy starania uzyskania aktualnego adresu zamieszkania – czyli przeprowadziliśmy kroki powyżej opisane.

Foto dzięki uprzejmości kjnnt / freedigitalphotos.net

Jakie są koszty egzekucyjne pobierane przez komornika sądowego?

Po otrzymaniu prawomocnego wyroku z pozwu o zapłatę wierzyciel powinien niezwłocznie otrzymać od dłużnika zasądzoną mu kwotę. Wierzyciel może, choć nie musi, wezwać dłużnika do dobrowolnego wykonania prawomocnego wyroku i jednocześnie przesłać do sądu wniosek o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności na wypadek, gdyby dłużnik dobrowolnie nie wykonał ciążącego na nim wyroku. Dłużnik nieregulujący kwoty zasądzonej w prawomocnym wyroku musi liczyć się z tym, że wierzyciel przekaże sprawę do egzekucji komorniczej.

Jakie więc koszty egzekucyjne pobierze komornik? Pokażę to na przykładzie jednej z prowadzonych przeze mnie spraw.

Dłużnik miał do zapłaty kwotę 8.500 zł. Wierzyciel po wezwaniu dłużnika do dobrowolnej zapłaty, w związku z faktem, iż dłużnik nie przelał dobrowolnie wymaganej kwoty przekazał sprawę do sądu cywilnego. Musiał zapłacić opłatę sądową w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu (kwota 425 zł). Ponieważ wierzyciel skorzystał z profesjonalnego pełnomocnika (adwokat, radca prawny), to musiał też ponieść koszt opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (17 zł). Sąd pierwszej instancji wydał wyrok zaoczny, w którym zasądził na rzecz wierzyciela kwotę roszczenia głównego – 8.500 zł oraz koszty procesu – 1.659 zł (w tym koszty zastępstwa procesowego w wysokości 1.200 zł). Dłużnik nie złożył sprzeciwu od wyroku zaocznego, wyrok więc się uprawomocnił.

Wierzyciel ponownie wezwał dłużnika do dobrowolnego wykonania wyroku zaocznego, czyli zapłaty kwoty 10.159 zł i jednocześnie złożył wniosek o nadanie wyrokowi zaocznemu klauzuli wykonalności (koszty postępowania klauzulowego – 66 zł).

Dłużnik nie wykonał prawomocnego wyroku. Wierzyciel skierował sprawę do postępowania egzekucyjnego. Komornik sądowy zażyczył sobie zapłaty zaliczki na poczet czynności komorniczych w wysokości 203,19 zł, a po otrzymaniu zaliczki przystąpił do czynności egzekucyjnych. Po przeprowadzeniu skutecznej egzekucji komornik ustalił koszty zastępstwa adwokata (radcy prawnego) w wysokości 600 zł oraz przelał na konto wierzyciela kwotę: należności głównej – 8.500 zł, kosztów procesu i postępowania klauzulowego – 1.725 zł, uiszczoną przez wierzyciela zaliczkę na czynności komornicze i koszty zastępstwa adwokata (radcy prawnego) – 666 zł oraz odsetki ustawowe w kwocie 285,04 zł. W sumie 11.313,23 zł.

Komornik dodatkowo pobrał z majątku dłużnika kwotę 2.645,03 zł jako koszty postępowania egzekucyjnego, czyli koszty przejazdu poza miejscowość, która jest siedzibą komornika (art. 39 ust. 2 pkt 3 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji), koszty doręczenia środków pieniężnych (art. 39 ust. 2 pkt 6 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji), koszty zapytań (art. 39 ust. 2 pkt 7 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji), doręczenie korespondencji (art. 39 ust. 2 pkt 8 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji), zlecenie poszukiwania majątku dłużnika (art. 53a ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji) i opłatę stosunkową (art. 49 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji).

Na otrzymanie 8.500 zł wierzyciel musiał tymczasowo wyłożyć 1.928,19 zł, czyli 23% wartości długu. Ta kwota została mu zwrócona z majątku dłużnika po zakończeniu postępowania egzekucyjnego.

Natomiast dłużnik, zamiast dobrowolnie zapłacić 8.500 zł, w sumie musiał uiścić 13.958,26 zł, czyli kwotę o 65 % wyższą niż pierwotnie… Opłacało się?

Foto dzięki uprzejmości Prakairoj / freedigitalphotos.net

Czy zawsze właściwa jest forma pisemna umowy spółki cywilnej?

Na pytanie czy zawsze właściwa jest forma pisemna umowy spółki cywilnej należy odpowiedzieć – czasem będzie wymagana forma kwalifikowana, np.: forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi lub forma aktu notarialnego.

Wyobraźmy sobie następującą sytuację: dwie osoby prowadzące jednoosobowe działalności gospodarcze zamierzają połączyć swe siły i zawiązać umowę spółki cywilnej. Wkładem jednego wspólnika do spółki cywilnej (mającej powstać z dwóch jednoosobowych działalności) będzie nieruchomość. W jakiej formie powinna być zawarta umowa spółki cywilnej aby była prawnie skuteczna?

W tym konkretnym przypadku, jeśli jeden ze wspólników zamierza wnieść nieruchomość jako swój wkład do spółki cywilnej to wymaganą formą zawarcia umowy spółki cywilnej będzie akt notarialny. W komentarzach do kodeksu cywilnego wskazuje się, że: szczególne zasady dotyczące formy zawarcia umowy spółki cywilnej, zmiany tej umowy, przystąpienie nowego wspólnika do spółki cywilnej, rozwiązania umowy spółki cywilnej za zgodą wspólników oraz wypowiedzenia udziału przez wspólnika i wierzyciela obowiązują w sytuacji, gdy do spółki ma być wniesiona tytułem wkładu nieruchomość na własność (w przypadku zawierania umowy spółki) bądź też gdy nieruchomość ta stanowi już majątek spółki (w pozostałych przypadkach). W sytuacji, gdy do spółki cywilnej wnoszona jest nieruchomość na współwłasność wspólników spółki cywilnej oraz gdy wspólnicy zamierzają dokonać zmian w spółce cywilnej, gdy nieruchomość jest jednym z elementów majątku tej spółki, w takim przypadku czynności dotyczące umowy spółki cywilnej muszą być dokonane w formie aktu notarialnego (np.: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2007 r., III CZP 164/06, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2008 r., III CSK 335/07).

Na koniec warto jeszcze przywołać uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2011 r. (III CZP 135/10), w której Sąd Najwyższy przyjął, że jeżeli majątek spółki cywilnej obejmuje nieruchomość albo prawo użytkowania, to wystarczającą podstawą wykreślenia wpisu w księdze wieczystej wspólnika występującego ze spółki będzie jego oświadczenie o wypowiedzeniu udziału w spółce, złożone na piśmie z podpisem notarialnie poświadczonym (art. 31 ust. 1 u.k.w.h.). Powyższa uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego spotkała się z pozytywnym przyjęciem w literaturze. W aprobującej glosie dr Grzegorza Wolaka (Monitor Prawniczy 2012, nr 2, s. 97) wskazano, że stanowisko wymagające od wspólników spółki cywilnej, w której majątku znajduje się nieruchomość, do dokonywania wszelkich zmian w umowie przy zachowaniu formy aktu notarialnego za zbyt rygorystyczne. Dr Grzegorz Wolak wskazuje, że przepis art. 158 § 1 k.c., wymagający zachowania formy aktu notarialnego odnosi się do czynności prawnej przejścia prawa własności z dotychczasowego właściciela na nabywcę w drodze umowy. Natomiast w razie zmiany składu osobowego spółki cywilnej wynikającej ze złożonego wypowiedzenia udziału w niej przez jednego ze wspólników spółki cywilnej, mamy do czynienia jedynie z jednostronnym oświadczeniem woli tego wspólnika a nie umową. Dlatego też do wypowiedzenia udziału spółki cywilnej, w której majątku znajduje się nieruchomość wystarczająca będzie forma pisemna oświadczenia ustępującego wspólnika z podpisem notarialnie poświadczonym.

Foto dzięki uprzejmości Stuart Miles / freedigitalphotos.net